Pargalı Damat İbrahim Paşa Neden Öldürüldü?

Gerçi bazı tarihçiler İbrahim Paşanın Kanuni’yi İspanya Avusturya Almanya gibi Avrupa devletleri karşısından çekip İran savaşlarına yönlendirerek onları rahatlatması 1533 Avusturya barış anlaşmasını gerçekleştirerek Avusturya’nın rahatlamasını temin etmesi gibi olaylar nedeniyle Kanuni kendisini aldatılmış hissedip bu nedenle İbrahim Paşayı öldürtmüştür deseler de asıl sebep bu değildir. Hatta bazı tarihçiler İbrahim paşanın ölüm sebebi olarak onun Fransızlarla imzaladığı kapitülasyon anlaşmasını bazı tarihçiler birinci Viyana Bozgununu İbrahim Paşanın öldürülmesine sebep göstermektedirler. Hatta bazıları 1. Viyana bozgununu İbrahim Paşanın ihanetine bağlayıp Kanuni bu nedenle İbrahim paşayı öldürttü derler.

Ancak bütün bunların hiçbirisi İbrahim Paşanın öldürülme sebebi olamaz. Tekrar ve önemle vurgulamak isterim ki asıl sebep kanuninin İbrahim Paşadan korkmaya çekinmeye başlamasıdır. Zaten bu nedenle kendisinin sadık adamı olarak gördüğü Defterdar İskender çelebi ile aralarındaki rekabet ve mücadeleyi İbrahim’i yok etmekte araç olarak kullanmaya karar vermiş Bu nedenle bu iki rakibi birlikte İran seferine yollamıştır.

Bu seferde İbrahim Paşa, İskender Çelebiyi öldürterek ortadan kaldırınca sefer dönüşünde İskender Çelebi’nin ölümünün hesabını sorarak oda İbrahim Paşayı idam ettirme imkanını bulmuştur.

Sözlerimi toparlamak istersem şunu belirtmek isterim ki İbrahim Paşa Kanuninin İbrahim Paşanın kendisini öldürtmek imkanına sahip olan bir kişi olarak görmesi ve ondan çekinmesi nedeniyle ondan önce davranmak gayreti neticesinde ortadan kaldırılmıştır. Ancak bazı kesimler bu ortadan kaldırılışta Hürrem ve İbrahim arasındaki Hristiyan mezhebi farkının da etken olduğunu ileri sürdüklerini görmekteyiz. Gerçi her iki kesimde Lehlilerde İtalyanlarda Katolik Hristiyan olup papalığın sadık tebaalarıdır. Ancak Hürrem’in Yahudi olması ihtimali düşünülürse Osmanlı İmparatorluğu üzerinde İbrahim dolayısıyla Hristiyan dininin etkinliğini kırmak için Kanuniye İbrahim’i öldürtmüş olması ihtimalini düşünmekte mümkündür.

Bu ne derece doğrudur bilinemez. Ancak tekrar önemle vurgulamak isterim ki sadrazamlığa getirdiği sırada yaşadığım sürece seni öldürtmem sözünü verdiği sadrazam yapıp kız kardeşini vererek akraba olduğu haremine girip çıkmasına izin verdiği Damat İbrahim paşanın hızla yükselişinden hırsından becerisinden korkan ve çekinen Kanuni kendisini bir harem cinayeti ile öldürtmeden yahut bir askeri darbe ile devirtmeden önce davranmak ondan önce davranıp ondan kurtulmak için İbrahim Paşayı idam ettirdiği ortadadır. Bu haksız icraatı İslam dinine uygun göstermek için de bence Türklük düşmanı Ebu Suud efendinin fetvasından istifade etmeyi ihmal etmemiştir. Hasan sabah gibi Kürt kökenli olan Ebu Suud Efendi daha sonraki şehzade Mustafa idamında da fetva vererek Kanuninin haksız hareketlerine katılmada ona oyuncak olmada ne derece başarılı olduğunu göstermeyi ihmal etmeyecek bu haliyle günümüz ulemasına güzel örnekler sergileyecek bir din adamı olmayı başarmış bir kişiliktir.

Şunu bir kes daha vurgulamak isterim ki İbrahim paşa Türk değildir ama onu öldürten, öldürülmesinde etkili olanlar da Türk değildir. Ne var ki onu öldürtenler onu ondan korktukları için öldürtmüşlerdir. Zikrettiğim bu hikaye gösterir ki mutlaki idarelerde tek adam yönetimlerinde kişiler mutlaki yöneticiye tek adama baş yardımcı, yardımcı, bakan, vali, vezir olabilirler hatta ailevi bağlar kurup tek adamın kaynatası, kaynanası, kayınçosu, baldızı, bacanağı, eniştesi, evlatlığı, damadı olabilirler. Bu aile bağları ve yakınlıkları sebebiyle mutlaki yönetimde tek adam rejiminde üst mevkilere yetkili ve etkili konumlara dahi gelebilirler. Belirli süre ülke halkının gelecek ve kaderine, yaşamına hükmedebilirler. Ama bütün bu gibi kişilerin sonu genellikle mutlakiyetçi yöneticinin tek adamın onlardan şüphelenmeye başlamasına ve onları halk karşısında kendi yerine kurban etmesine kadar sürecektir. Tarih Osmanlı devletinde kendini temize çıkarmak isteyen ihtilallerden bunların getirebileceği yönetim kaybından hatta ölümden kurtulabilmek için feda ettiği yakınları ve adamlarıyla doludur.

Kanaatımca bunların en bariz tanınmışı olan Pargalı İbrahim paşa bu gibi adamların en tanınmış örneğidir. Millet olarak tarihimizden Türk tarihinden Osmanlı tarihinden ders almalı birey olarak Pargalı İbrahim paşanın durumuna düşmemek için uyanık olmalı makam, menfaat ve para hırsı uğruna günümüzün mutlakiyetçi yöneticilerinin tek adam rejimi yaratmak isteyenlerin oyuncağı olmamalı Pargalı İbrahim paşa ve tarihteki pek çok benzerlerinin durumuna düşmemeliyiz düşüncesindeyim. Tarih ibret alınacak ders çıkarılacak bir bilim ise bunun bir parçası olan Pargalı İbrahim paşanın hayatı ve sonu da bizlere ibret olup ders çıkarma imkanı sağlamalıdır.