Beslenme:

b.Beslenme:

Bozkırlı Türkler’in başlıca gıda maddesi et idi. En çok at ve koyun eti yenirdi. Priskos’un hazır bulunduğu meşhur ziyafette attila yalnız et yemişti.bol miktarda et istihsal eden Türkler, bunu uzun müddet muhafaza edebilmek için konserve yapmayı öğrenmişlerdi. Konserve et Çin’e ihraç edilen başlıca maddelerden en ünlü-Türk içkisi de, kısrak sütünden imal edilen kımız’dı. Bundan hem Çin hem batı kaynakları bahseder.Çeşitli içkilerden buğday ve darıdan yapılana ise Türkler”begni” diyorlardı.Sebzeye karşı fazla istek duyulmazdı.Sütlü dan peynir yoğurt aslında bozkır yemekleri idi. Yoğurdun kiraz veya kayısı ile tatlılaştırılmasın türkler’den öğrenmişlerdi. Uygurlar (Türkistan’da) üzüm yetiştiriyor, pekmez ve şarap (bor) istihsal ediyorlardı.

C. Giyim:

Bozkır Türk giyim eşyasının başlıca malzemesi, koyun, kuzu,sığır,tilki ve az miktarda ayı derisi ile koyun, keçi, deve yünü idi. Eski türkler bez dokurlar,giyecek için kendir yetiştirirlerdi. Yün kumaş ve bezden iç çamaşırları giyerlerdi. Hunlar Çin’e yünlü kumaş ve çeşitli keçeler ihraç ederlerdi. M.Ö. 1.yıldan kalma,bir Hun hükümdar ailesine ait, Orta Asya’da Noin-ula kurganında 20 çeşit ipekli kumaş (Çin’den ithal) kalıntısından başka, üzerine bir Hun portresi işlenmiş yün kumaş ile, aplike süslü keçeler bulunmuştur. Romalılar keten gömlek giyildiğini ilk defa Hunlar’da görmüşlerdi. Bozkırın “tipik” elbisesi çeket- pantolon idi. Süvari en rahat şekilde ancak böyle giyinebilirdi. Yukarıda söylediğimiz gibi (bk.Ordu), bu tarz giyinme, yabancı ülkelerde türk usülüne göre yapılan askeri ıslahat neticesinde dünyaya yayılmıştı. (Milad sıralarına ait Hun mezarlarından çıkanlar ceket,pantolon,gömlek,çizme ve çoraplar) Hazar prensesi Çeçek’in Bizans sarayına gelin gittiği zaman giydiği türk tipi imparatoriçelik elbisesi (“çiçekion”) orada mora olmuştu.Başka kavimler kopça kullandıkları halde, Türkler düğme kullanırlar ve ceketlerini,Çinliler ve Moğollar’ın aksine, sola açarlardı. Türkler ayaklarına çizme başlarına börk giyiyorlardı.ileri gelenler, makam sahipleri, daha çok başlıklarının daha uzun ve gösterişli olmasından tanınırdı.Hunlar.Gök-Türkler,Hazarlar, Oğuzlar ve Bulgarlar’a ait tarihi vesikalara göre,Türk erkekleri umumiyetle uzun saçlı idiler; sayğı alameti olarak börk ve başlıkları çıkarmak adet halinde idi.

Bozkır Türk topluluğunda el sanatları ileri idi.Dünyanın en geniş imparatorluklarını kurmuş olan bozkırlı Türkler büyük ölçüde ve çağına göre daima yüksek bir harp sanayisine sahip bulunmuşlardır.Bu üstünlüğü sağlayan vasıtalardan biri demir idi.

ç-Denir:

Demir işleyicilik,madencilikte son safha olarak görünmektedir.ondan önce bazen bronz ve altın işleyiciliği vardı.Bunlardan ilk ikisine taş devrini aşan hemen her kültürde tesadüf ediliyor.Afanasyevo kültür çevresine dahil minusinsk ve allay bölgelerindeki buluntu yerlerinde M.Ö. 3000’lerden kalma bakırdan yapılmış biz ve tellir,küpe ve diğer süs eşyası ele geçmiştir.İlk Türk kültür merkezlerinden gösterilen Andronovo kültür çağında ise -bütün Orta ve kuzey Asya’da ilk defa altın ortaya çıkmakta idi. Bu devirde “çok kudretli ve zenğin bir içtimai hayatı müşahede edildiği Altaylar’da gerçek bir “altın endüstrisi” merkezliği durumu idi.Buradaki madenciliğin tesirleri, güneyde tanrı dağlarına kadar hissediliyordu.(M.Ö.2.bin) Çu ve Arpa, Burma “İndo-Germenci’ler tarafından bile Hind- Avrupa’lı halk üzeri madencilik bakımından,Altaylı tesiri kabul edilmiştir.

Fakat ekonomide ve askerlikte mühim olan asıl maden demirdir.Demirin ilk tespit edildiği yer olarak bazan Afrika,bazan güney Hindistan,bazan doğu     Anadolu

gösterilmiştir.M.Ö.4.binlerde Mısır’da daha sonraları Çin’de Troya’da ve mezotopanyada’da demirin tanındığı ileri sürülmüş ise de bunlar doğru olsa bile değer bakımından fazla bir değer taşımaz.Çünkü meteor ve tellürik (filiz)halde bulunan bu “demir” materyal son derecede azdır ve fazdası hemen yok gibidir.Gerçek demir çağı bu madenden bol miktarda alet ve silah yapılması ile başlar.Bu imkan da Altaylar’da Yenisey nehrinin kaynak bölgelerinde eski türk kültür merkezleri etrafında mevcut olmuştur.Altaylılar bilindiği üzere çok eskiden beri mahir demirciler olarak bilinirler.Tarihi devirlerde aynı bölgede (bilhassa salıncak ve onugug havalisi) yüksek kalitede sert ve yumuşak çeliklere tesadüf edilmiş,Kuzey Altaylar7da demir eritme ocakları, Göktürkler çağından, Ulan-ede (Baykal’ın doğusu) yakınında demir ocak ve döküm yerleri ortaya çıkarılmıştır.Çin kaynaklarına göre Yenisey’in yukarı mecrası dolaylarında esekiden beri demir cevheri toplanırdı. Abakan havalisinde yüksek vasıfta mıklatıs ve Tuba ırmağı boyunca demir cevheri bulunuyordu.Yani insanlık tarihinde bir çağın açılmasına başlangıç teşkil edebilecek miktarda bol demir madeninin varlığı eski türk ülkesinde fark edilmiş ve işlenmeğe geçilmişti.Kurganlar’da elde edilen malzemeden demir işleyiciliğinin Orta Asya’daki tarihi kesin tesbit edilmemiş isede bunun herhalde M.Ö.2.bin başlarına raslaması gerekir, zira daha o tarihlerde Türkler’in geniş sahalara hükmedebilmeleri, sürat bakımından at’ın sağladığı üstünlük yanında vurucu silah olarak demir alet ve vasıtaların çok sayıda kullanılması ile açıklanabilir.ilk tarihi büyük Türk imparatorluğunu kuran Asya hunlan’nın ancak atın sürati ve demirin vurucu gücünün bir arada değerlendirilmesi ile anlaşılması mümkün bu başarılarının daha önveki asırlarda aynı sahadaki imkanları ile desteklenmiş olması icap eder.Nitekim M.Ö.l. bin olarak tarihlenen Kargalı kurganının (Tanrı dağlarında) 1. katında demirden yapılmış eşya bulunmuştur. Ve bu tesir buraya Yenisey bölgesinden gelmiştir.Diğer taraftan en aşağı M.Ö 1400’lerde Altaylar’ın batısında bol miktarda demir istihsal edildiğini söyleyen W.Ruben’e göre “tarihi” vesikalara dayanarak bu eski Türk sahasını demir kültürünün doğduğu yer kabul etmekte mecburiyet vardır. Hun diline ait M.Ö.Çin kaynaklarında muhafaza edilen en eski Türkçe kelimelerden birininde demir(tieh-fan) olduğunu (ve kılıç=king-lu) belirüelim.Bundan sonra dünyaya yayılmaya başlayan demir çağı’nın istikameti ve tarihleri şöyledir: