BANDIRMA’YA ADINI VEREN YEREL TANRI PAN

BANDIRMA’YA ADINI VEREN YEREL TANRI PAN

Değerli Okurlarım,

Bandırmamızın ismi konusunda pek çok rivayetler olduğunu hepimiz bilmekteyiz. Bazılarına göre Bandırmamız ismini Pandermit kökeninden Pandermit madeninden almakta, bazılarına göre ise halkımızın pestil yahut Bandırma dediği meyve usaresi kurutmasından almaktadır. Ama büyük olasılıkla bunlar yakıştırma benzetmeler olup Bandırmamız ismini ya içinde yaşadığı sahanın sularından yani pınarlarından yada geçmiş dönemlerde ilk çağda yaşayan halkın taptığı yerel Tanrı keçi ayaklı Pan ‘dan almaktadır. Bandırmamıza ismini verdiğini düşündüğümüz Tanrı Pan’ı tanımaya kalktığımızda genel kaynakların Tanrı Pan hakkında şu bilgileri verdiğini görürüz:

Herodotos'da bahsedilen Atina'daki Pan kültü geleneği buradan kaynaklanmaktadır.

Diğer bir yerel söylenceye göre44 Pan Hermes ve Penelope'den Mantineia civarında doğmuştur. Bir başka söylencede de Penelope Mantineia'da ölmüş veya Odysseus tarafından öldürülmüş olmalıdır.

Homeros tarafından ise Pan kültü Pheneos'da Sepia dağları çevresine dayandırılmıştır. Pan kültünün olduğu diğer bir yer Kyllene'dir. Burada Arkadia'lı çobanlar tarafından mıv KUM~vlOç'a genç bir inek kurban edildiği bildirilmiştir. Pausanias Lampeia' da da Pan' ın bir tapınağı  olduğunu bildirmektedir.

Pan Psophis sikkelerinde49 ve Heraia'nın 4. yüzyıl sikkelerinde görünmektedir. Ayrıca Heraia'da Pan'ın bir de tapınağı vardır. Vergilius'a göre Pan'ın Arkadia topraklarındaki AUA~ (Aule)' de de tapınağı vardır. Hellas'da Pan kültünün görüldüğü Lakonia bölgesinden Sparta'da Pan'a ait heykeller ve Pan ile Nympha'ların rölyetleri bulunmuştur. Gytheion şehrinin sikkelerinde Roma İmparatoru Geta zamanında (M.S.208-212) Pan yer almaktadır.

Messenia bölgesinde üç kaya yazltı bulunmuştur. Argolis Epidauros'ta Pan'a ait bir sunu yazıtı bulunmuştur.56 Troizen'de Akropol'de Pan'ın bir tapınağı olduğunu Pausanias'dan öğreniyoruz.

Korinthos'ta keçi bacaklı Pan'ın tasviri bulunmuştur. Sikyon sikkelerinde de Pan'ın tasvirleri vardır. Akhaia bölgesinden kaynaklanan Arkadia yüksek sıradağlarından doğan Krathis nehri kıyısında bir Pan kültü vardır. Ayrıca Patrai sikkelerinde Pan ve Selene birlikte görünmektedir. Elis'te Pan'ın üç adet altarı vardır. Pan en çok tapınma gördüğü Arkadia'dan başka Atina'da da saygı görmüş ve kutsanmıştır. Pan kültü M.Ö.490 yılından itibaren Hellas üzerinden yayılmıştır. Marathon Savaşı sonucunda Pan korkusunun gönderilmesi ile birlikte Pan kültü Atina'ya taşınmıştır. Atina'da Pan'a bir zamanlar mağarada da tapınllmıştır. Bu Pan mağarasının çok yakınında Pan'ın Hermes ve Nymphalar ile röllsetleri bulunmultur. Kurban sunusu olarak süt, peynir, bal ve şarap vardır.  Platon'a göre ilissos'da Nympha Acheloos ve Pan' a birlikte tapınılmıştır.

Atina'lı balıkçılar Pan'ı kendi patronları olarak görmektedirler ve tapınmaktadırlar.

Pan şimdiye kadar Attika siyah figürlü ve kırmızı figürlü vazalarda pek görünmemesine rağmen, kırmızı figürlü bir attik vazoda Pan, ilk defa sakallı, genç, keçi bacaklı, sivri kulaklı ve boynuzlu olarak ve Dion~sos'a eşlik eden biri olarak tasvir edilmiştir. Ayrıca Peiraieus, Eleusis, Hymmettos, Analphlystos, Marathon ve Pames'de Pan'ın tapınımına dair izler vardır.

Atina'dan sonra Pan kültü ilk olarak Thebai'de görülmektedir. Ana tanrıça (Rhea)'nın ve Pan'ın bir tapınağı Pindaros'un evinin yanında bulunmaktadır.Yine aynı şekilde, Thebai'deki Pan kültü Ana Tanrıça ile aynı tapınağı paylaşmaktadır. Pan burada büyük tanrıçanın oğlu değildir, hizmetkarıdır. Tanagra'daki bir köyde M.Ö.5 yüzyılın ikinci yarısına ait kutsal bir rölyef bulunmuştur. Bu tasvirde Pan Ana Tanrıça ile birlikte gözükmektedir. Buna göre Pan, tanrıçanın yanında çömelmiş bir vaziyette durmakta, tanrı ve tanrıçanın sol tarafında ise bir aslan bulunmaktadır. Bunların önünde biri bir tympanon ve biri de meşale taşıyan beş kız çocuğu durmaktadır. Thebai'nin kent tanrısı Dionysos ile Pan arasındaki ilişki açısından önemli bir kanıt olabilecek sakallı Dionysos tasvir edilmiştir. ürapos'ta Pan'ın bir sunağı ve Kithairan'da Pan ve Nympha kültü, Lebadea'da mağara yazıdarı bulunmuştur.

Delphoi sikkelerinde Pan çıplak, oturur vaziyette insan şeklinde tasvir edilmiştir. Öte yandan Makedonia'da sikkelere göre önemli bir Pan kültü bulunmaktadır. Edessa'da 2. Amyntas'ın (M.Ö.393) bakır sikkelerinde kısa boynuzlarıyla genç bir Pan başı bulunmuştur. Pella şehrinin sikkelerinde tamamen insan şekilli çıplak Pan bir kayada oturur pozisyonda tasvir edilmiştir. Ayrıca Thessalonike ve Mende'de Pan'a ait sikkeler bulunmuştur.

Thrakia bölgesinden Klazomenai ve Teos'un İonia kolonisi olan Abdera'da sakallı Pan başı, küçük boynuzlarıyla , Ainos'da90 keçi ayaklı Pan sağ kolunda pedumu' ile Perinthos'da sol kolunda pedumu ile tasvir edilmiştir. Hadrianopolis ve Thasos'da da Pan kültüne dair izler bulunmuştur.

Ayrıca, 1992 yılı Enez kazısında Pan mağarası ortaya çıkarılmıştır. 19. yüzyıldan beri bilinen ve "Agia Triada" adı verilen bir yeraltı şapelinde yapılan kazı çalışmaları ile Grek devrine ait Pan ile birlikte dans eden iki Nympha'nın betimlendiği mermer kabartma ortaya çıkarılmıştır. Bu kabartmadan dolayı Pan mağarası olarak tanımlanmıştır. Kabartma şu anda Edirne Arkeoloji Müzesinde bulunmaktadır.

Milethos kolonisi olan Pantikapaion şehrinin sikkelerinde boynuzlu Pan başı ve ayrıca Pan heykelleri ve yine aynı şekilde M.Ö.3. yüzyıla tarihlenen Phanagoria sikkelerinde Pan tasvirleri yer almıştır.94 Anadolu'da Pan'a ait Pontus Kerasus sikkelerinde , Bithynia'da Nikaia sikkelerinde, Tion sikkelerinde , Kyzikos yazıtlarında; olarak geçmekte ve sikkelerde tasvir edilmektedir. Alexandreia Troas'da M.S.138-268, 177-192, 209-214, 214-217, 222-235, 253-260 yılları arasına tarihlenen sikkelerde Herakles, Satyr ve Pan bir arada tasvir edilmiştir. Troas Scepsis'de bulunan M.S.14-17 yılları arasına tarihlenen bir sikkede Pan, boynuzlu, elleri yukarıda ve pedum ile, Abydus'da ise oturur pozisyonda yine pedum ile tasvir edilmiştir. Ayrıca yine Troas'da bir terrakotta üzerinde Pan sakallı, keçi bacaklı, çıplak olarakloı ve bir başka terrakottada Nympha, Satyr ve Pan bir arada tasvir edilmiştir. Troia'da bulunan bir mermer blok üzerinde Pan mağarada dans ederken görünmektedir. Myrina'da Pan ve Nymphalar bir arada görülmektedir. Ayrıca bir terrakotta üzerinde Pan sakallı, boynuz şekilli kadehle çıplak tasvir edilmiştir. Tmolos'da Apolion ve Pan arasında müzikal dünya savaşı söylencesi söz konusu olmuştur. Phokaia' da bulunan bir sikkede sola dönük genç Pan başı tasvir edilmiştir. Ephesos' dan bir altarda Pan silahlı, miğferli, zırhlı ve kalkanlı olarak (Levha VII), mermer Pan başı ve bir terrakottada sakallı, keçi bacaklı ve lagobolonu' ile dans ederken tasvir edilmiştir. Knidos'da Pan' a ait tapınım sahnesi içeren rölyef parçalan bulunmuştur.