Bandırma Çerkes Kültür Grubunun Ağırlık Kazandığı Bir Yerleşim Yeri Değildir

Bandırma yerleşim yeri bir Kafkasya ırklarına ait yerleşim yeri değildir. Aslında Bandırma ve çevresi Güney Marmara bölgesi bazı televizyon programlarında dile getirildiği gibi Kafkasya göçmenlerinin yerleşim bölgesi olmamıştır. Buna rağmen bazı ulusal kanallarda yapılan tanıtma programlarında dile getirilen ifadelerde Bandırmamız Kafkas ırklarının yerleşimi olarak gösterilmiş, hatta bütün Kafkas ırklarını bildiğim kadarıyla Kafkas ırklarının bir kolu olan Çerkes kültür grubunun yerleşim yeri olarak tanıtımı yoluna gidildiğini görmek tuhaf kaçacak bir iddia olarak görülebilecek bir durumdur.

Yine bu tür programlarda verilen bilgilere göre kurtuluş harbi öncesinde yani Osmanlının yıkılış döneminde bir başka deyişle 1. Cihan harbinin oluşu ve sonrası dönemde Bandırmamız için o zamanın nüfusunun yüzde 40’nın Kafkasyalı ve balkan göçmenlerinden oluştuğu iddiası da bence yanlış bir ifadedir. Evet bu dönemde İstanbul yerleşim yeri ile arasında bir deniz ulaşımı oluşturulmuş Bandırmamız gerek balkanlardan gerekse Kafkasya’dan Osmanlının terk ettiği topraklardan gelen göçmenlerin dağıtım merkezlerinden biri olmuştur.

Ancak bu oluşum o zamanki bandırma nüfusunun yüzde 40nı oluşturması kanaatimce mümkün değildir. Çünkü Bandırmamız nüfusunun o dönem için büyük çoğunluğu Hristiyan azınlıklar olan Rumlar, Ermeniler hatta Yahudilerden oluşmaktadır. Bunların yanında Bandırma çevresinin Osmanlı’ya geçmesi sırasında bölgeye yerleştirilmiş yörük ve Türkmen asıllı Türkler de bandırma ve çevresinde yerleşmiş durumdadır. Gerçi daha sonraları bu yeni yerleşen gruba Manav adı verilmiştir. Kurtuluş harbi başlangıç yıllarında Bandırmamızda önemli miktarda Manav dediğimiz bu insanlar da yaşamaktadır. Ama şurası bir gerçektir ki balkanlardan ve Kafkasya üzerinden gelen göçmenler yurdun belirli bölgelerine yerleştirilmeden önce bir müddet Bandırma ve çevresinde kalmışlardır. Osmanlı devleti daha sonra bu grupları özellikle Kafkasya asıllıları Güney Marmara’da bazı köyler oluşturacak şekilde yerleştirmiş ve bu sahada Kafkasyalıların yerli nüfusla birlikte yaşadığı yerleşim yerleri oluşmasını temin etmiştir. Ancak Güney Marmara bölgesindeki Kafkas asıllıların oluşturduğu sırf Kafkasyalı nüfustan oluşan yerleşim yerleri oldukça azdır.

Gerçi Gönen, Biga, Manyas, bir oranda Erdek gibi yerleşim yerlerinde Kafkasyalı mahalleleri de oluşmuştur. Ama hiçbir zaman bandırmamızda Kafkas ırklarından ibaret özellikle Çerkes kültür grubundan ibaret mahalleler oluşmamıştır. Buna rağmen yukarıda sözüne ettiğimiz programlarda bandırmamızın Çerkes kültür grubunun bir yerleşim yeri olduğunun söylenmesini anlamakta zorluk çekmekteyim. Evet bugün de Güney Marmara’nın yerleşim yerleri Türkiye toprakları içerisinde Kafkasyalıların yaşamakta olduğu bir sahadır. Ama gerek nüfus oranında gerek Güney Marmara’daki yerleşim yerlerinde gerekse Bandırmamızda mevcut nüfus içerisinde Kafkasyalıların özellikle Çerkeslerin çoğunluk oluşturduğunu söylemek tuhaftır.

Mesela 150 bin ile 200 bin arasında bir nüfusa sahip olan bandırmamız içerisinde Kafkasyalı nüfusun yüksek tutarak belirttiğimizde 20 bin nüfusa bile sahip olması oldukça iddialı olacaktır kanaatindeyim. Kaldı ki Kafkasyalı nüfusun hepsi aynı kültür grubunda değildir. Yani Ubuhlar, Kabartaylar, Abzahlar, Şapsığlar gibi farklı adlarla anılan alt kültür grupları da ülkemize göç etmiş Osmanlı döneminde Güney Marmara gibi Anadolu’nun farklı yerlerine yerleştirilmişlerdir. Ülkemizde bazı kesimlerin bu alt kültür gruplarını da Çerkes kabul ederek bir Çerkes çoğunluğundan söz ettikleri görülmektedir. Hatta bu konuda bazı kesimler Dağıstanları ve Osepleri bile Çerkes grubuna dahil etmekte, bu tür grupları Çerkes göstermek yoluna gittikleri görülebilmiştir.

Ancak bu sözüne ettiğim grupların arasında bir dil birliği yoktur. Farklı dilleri mevcuttur ki bunlardan bazılarının dilleri şu anda ölü dil durumuna gelmiştir. Bunun en açık örneği Ubuhça olarak bilinmektedir. Hal böyle olunca Güney Marmara’da özellikle Bandırmamızda bir Çerkez çoğunluğun yahut Kafkasyalı çoğunluğun olduğunu söylemek bence hatalı bir ifade olacaktır. Şunu bir kez daha vurgulamak isterim ki şu an ki durumda Güney Marmara yerleşim yerleri gelişerek nüfus artımına uğramış vaziyetteyken bu yerleşim yerlerinde eskiden söz edilen Çerkes mahalleleri gibi mahallelerde bile Kafkasyalı ve Çerkes nüfusu azalmışken hele hele güney Marmara’daki bazı Çerkes köyleri nüfus açısından yapı değişikliğine uğramış vaziyetteyken bence bu yolda bir iddia hakikaten tuhaf ve anlaşılamaz bir durum oluşturacaktır.

Şunu belirtmek isterim ki gerek bandırmamızda gerek Gönen’imizde gerek Biga’mızda gerek Erdek’te hatta Karacabey gibi Susurluk gibi ilçelerde yaşamakta olan Kafkasya kökenli vatandaşlarımız şüphesiz mevcuttur. Bu Kafkasyalıların hepsini Çerkes kabul etmek hatalı olacağı gibi bu iddiaya dayanarak Bandırmamızın bir Çerkes yerleşim yeri olduğunu dile getirmekte bence hatalı bir iddia olacaktır. Şunu da vurgulamak isterim ki Kafkasyalı gruplar ülkemizdeki alt kültür grupları içerisinde kültürel özelliklerini ve bunun en belirgin özelliği olan folklorik özelliklerini en iyi koruyan gruplar olsa dahi bence içinde bulundukları şehir ve kasabaları kendi kültür gruplarının yerleşim yeri olarak tanıtmaları fazla iddialı bir ifade olacaktır. Bütün bunlardan sonra ifade etmek isterim ki bandırmamız yerleşim yeri olarak içinde Kafkasyalı özellikle Çerkes nüfusun yaşadığı bir yerleşim yeri olabilir ama bu durum bandırmamızı bir Çerkes yerleşim yeri olarak tanıtma hakkını hiçbir iddia sahibine vermesi mümkün değildir düşüncesindeyim.

Unutmayalım ki bandırmamızda başta Sunullah mahallesi olarak ve halk arasında bir tatar mahallesi olarak bilinen bu mahallede olduğu gibi Bandırmamızda yaşayan tatar kültür grubunun da mevcutluğu unutulmamalıdır. Bir zamanlar bir mahalle oluşturmalarına rağmen bandırmamız hakkında bir tatar yerleşim yeridir iddiası görülmemiştir. Bu nedenle Bandırmamızda vatandaşlarımız arasında yaşayan balkan göçleriyle Kafkasya göçleriyle gelmiş bu alt kültür gruplarına mensup vatandaşlarımız yaşamasına rağmen Bandırmamızın sadece bir alt kültür grubuna mal edilmesi tekrar vurgulamak isterim ki bence yanlış olacaktır. Unutmayalım ki bandırmamızda ve Güney Marmara’daki yerleşim yerlerinde mevcut roman mahalleleri de söz konusudur. Bandırmamızda roman mahalleleri tatar mahalleri gibi mahalleler görülebilmişse de hiçbir zaman kendilerine has bir mahalle dile getirilmemiş Kafkasyalıların özellikle Çerkes alt kültür grubunun bir yerleşim yeri olarak benimsemesi ve birilerinin de buna dayanarak bandırmamızı bir Çerkes yerleşim yeri göstermesi bence hatalı bir davranış olacaktır.