Trabzon Havalisinde Yaşayanlar Öz ve Öz Türktür – 6

Ermeniler, Osmanlı Devleti'nin savaş sebebiyle yaşadığı zaafiyetinden faydalanmak suretiyle terör faaliyetlerine Anadolu'nun pek çok bölgesinde olduğu gibi Trabzon'da da hız vermişlerdir. Trabzon'un Yomra Nahiyesi'nin (Maçka) Sakızlı Köyünden Ekşioğlu Setrak, Arakil'in oğlunun komutasında 25 çete ile Hocidor bölgesinde tenha yerlerde tesadüf ettikleri Müslümanları katlettikten sonra 5 Ekim 1914'te Trabzon'dan Erzurum'a gelen postaya Gümüşhane civarında taarruz etmiş, sürücüyü öldürmüş ve postayı gasp etmiştir. Yapılan takibat neticesinde arkadaşlarından birkaç kişinin ele geçirilerek askeri mahkemeye verildiği ve bunların yukarıda zikredilen, Oltu'ya gelen çete üyelerinden oldukları anlaşılmıştır .

1915 yılında Dâhiliye Nezareti, Trabzon'a gönderdiği bir yazıda Köstence'de bir Rus teşkilatı olduğunu ve bu teşkilatın Osmanlı Devleti'nin aleyhinde işler yapmakta olduğu ve başlarında da Rus Viskonsolosu Kolara Nikola'nın bulunduğu bildirilmiş ve tahkikat yapılması istenmiştir . Bağımsız Ermenistan'ı kurmak düşüncesiyle, Trabzon'un köylerinde isyan çıkartan ve Müslümanlara saldıran Ermeni komite üyelerinin bir kısmı ölü bir kısmı da diri olarak 1915'te ele geçirilmiştir .

I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Rusların Trabzon ile ilgili ilk önemli taarruz faaliyeti 17 Kasım 1914 tarihinde denizden gerçekleşti. The Times'a göre herhangi bir Türk gemisinin karşı koyma girişimi olmamıştı. Rusların, Trabzon'a denizden gerçekleştirdikleri bu saldırılar 1915'in Şubatı'na kadar aralıklarla devam etti. 1915 yılının sonlarına gelindiğinde, Ruslar, inşa halindeki bazı savaş gemilerini de devreye sokmak yoluyla Karadeniz'deki üstünlüklerini sürdürmüşlerdir. Bunların sonucu özellikle Trabzon ve Zonguldak limanları topa tutularak tahrip edilmiş, bu şekilde Türk hükümetlerinin deniz yoluyla İstanbul'dan Anadolu'ya güvenli bir şekilde nakliyat yapmaları engellenmek istenmişti .

Bölgedeki askeri durum yetersiz olmakla birlikte askerlikte yaşanan başıbozukluklar ve disiplinsizlikler de Trabzon'u daha büyük zaafiyetlere düşürmekteydi. Bölgede görev yapan Binbaşı Süleyman Bey'in anılarına baktığımız zaman bu olumsuzluklar belirgin bir şekilde görülmektedir. Süleyman Bey, Balkan Savaşlarında yaşadığı esaretten sonra Trabzon'a atanmış ve Vali'nin emrinde bölgedeki çetelere karşı savaşmaya başlamıştır. Ancak burada görev yaptığı esnada İttihat ve Terakki önderlerinden Rıza Bey'le yaşadığı çatışmalar Doğu Karadeniz'de hem güvenliğin aksamasına sebep olmuş hem de I. Dünya Savaşı'nda zaafiyet yaşanmasına sebep olmuştur. Süleyman Bey'in anıları incelendiğinde görülmektedir ki bu bölgede İttihat ve Terakki yöneticileri ve askerler arasında itimatsızlık ve disiplinsizlik önemli boyutlara ulaşmıştır. Rıza Bey, özellikle Ruslara yapılacak saldırılarda Binbaşı Süleyman Bey'e itaat etmemiş ve cephenin başarısı açısından önemli hatalar yapmıştır .

Süleyman Bey, Alman komutanların duruma müdahalesinden sonra insiyatifi ele alabilmiş ve yapılan saldırıyla Borkça ele geçirilmiştir. Ancak Rıza Bey'den sonra bölgeye gelen başka bir ittihatçı komutan Nail Bey cephedeki başarısızlıkları tekrarlamış ve Süleyman Bey cepheden uzaklaştırılmıştır. Sonrasında Alman komutan Şitanye Bey'in gelmesiyle Süleyman Bey cepheye geri dönmüş ancak cephede vaziyet oldukça kötüleşmişti. Ruslar hakim tepeyi ele geçirmiş bulunuyorlardı.

Bu sıralarda Ermeniler ve Rumlar çeteler oluşturarak tedhiş olaylarına başlamıştır. Trabzon'da Ermenilerin saldırılarına ilk uğrayan kişilerin başında Mekteb-i Sultani Coğrafya Öğretmeni ve Baş memuru Remzi Efendi gelmektedir. Daha Ermenilerin tehcir edildikleri dönemde, Zefanos köyüne tayin edilen bu öğretmen, köyün boşaltılması sırasında bir evde gizlenmiş olan Ermenilerin attığı kurşunlarla vurularak ölmüştür. Daha sonra Remzi Efendi'nin ailesine emval-i metrukeden münasip bir hane verilmesi uygun görülmüş, ayrıca elli lira mükâfat verilmesi kararlaştırılmıştır .