DURAKLAMA DEVRİ OSMANLI SEFERLERİNE ASKER İLE BAKIŞ VE ANLATIM GÖZÜ

(5 – Safer : 3 — Eylül Pazartesi) Sazlı, Bataklıklı boğazdaki mevzilerden geçilerek Paravan köyü.

(6 — Safer : 4 — Eylül Salı) Tamış kenarında Topolfce köyü. Köprü yapıldı. Bu gece ve ertesi gün köprü geçilerek Şakule köyü.

(8 — Safer : 6 — Eylül Perşembe) Tamış kenarında Yabulga.

(9 — Safer : 7 — Eylül Cuma ) Pançova, Tuna geçilerek Yişniç köyü.

(10 — safer: 8 — eylül cumartesi) Belgrat.

* * *

Belgrat’ta 24 gün kalındı. Tımışvar, Belgrat muhafızları tayin olundu. Sonra harekete başlandı.

(4 — Rebiülevvel : 1 — Birinciteşrin Pazartesi) hareket.

(5 — Rebiülevvel : 2 — Birinciteşrin Salı) Kolar.

(6 — Rebiülevvel : 3 — Birinciteşrin Çarşamba) istirahat.

(7 — Rebiülevvel : 4 — Birinciteşrin Perşembe) Hasan Paşa palangası.

(8 — Rebiülevvel : 5 — Birinciteşrin Cuma) Batoçine.

(9 — Rebiülevvel : 6 — Birinciteşrin Cumartesi) Yagodine.

(10 — Rebiülevvel : 7 — Birinciteşrin Pazar) Paraçin.

(11 — Rebiülevvel : 8 — Birinciteşrin Pazartesi) Kınalıoğlu çiftliği.

(12 — Rebiülevvel : 9 — Birinciteşrin Salı) Aleksinaç.

(13 — Rebiülevvel : 10 — Birinciteşrin Çarşamba) Niş.

(14 — Rebiülevvel : 11 — Birinciteşrin Perşembe) Musa Paşa palangası.

(15 — Rebiülevvel : 12 — Birinciteşrin Cuma) Sokva Köprüsü.

(16 — Rebiülevvel : 13 — Birinciteşrin Cumartesi) Halkalıpınar.

(17 — Rebiülevvel : 14 — Birinciteşrin Pazar) Sofya.

(18 — Rebiülevvel : 15 — Birinciteşrin Pazartesi) istirahat.

(19 — Rebiülevvel : 16 — Birinciteşrin Salı) Ormanlı.

(20 — Rebiülevvel : 17 — Birinciteşrin Çarşamba) Ahtıman.

(21 — Rebiülevvel : 18 — Birinciteşrin Perşembe) Yeniköy.

(22 — Rebiülevvel : 19 — Birinciteşrin Cuma) Filibe.

(23 — Rebiülevvel : 20 — Birinciteşrin Cumartesi) Papazlı.

(24 — Rebiülevvel : 21 — Birinciteşrin Pazar) Kayalı.

(25 — Rebiülevvel : 22 — Birinciteşrin Pazartesi) Güvendeli.

(26 — Rebiülevvel : 23 — Birinciteşrin Salı) Harmanlı.

(27 — Rebiülevvel : 24 — Birinciteşrin Çarşamba) Mustafa Paşa.

(28 — Rebiülevvel : 25 — Birinciteşrin Perşembe) Edirne.

Mütalealar

Mustafa II. bu seferi için daha çok ihtimamla hazırlanmıştır. Osmanlı donanmasının 1695’te kazanmış olduğu parlak zafer, Buldur muharebesinin muzaffer bir dövüş oluşu, Lipva’nın, Şebeş’in almışı ona karşı memlekette daha kuvvetli bir bağlılık, ordu maneviyatında da bir yükseklik hasıl etmişti. Bu sebeple yeni seferinin daha muvaffakiyetli olmasını istiyordu. Bunun için ise fazla kuvvete ihtiyaç vardı. Buna mukabil masrafın az olmasını istediğinden mütekait askerleri dörde ayırtarak bunların üçünü tekrar vazifeye çağırtmak suretiyle geçen senekinden fazla kuvvet toplamağa çalıştı. Lakin bu sene Kırım cihetinde beliren Rus tehlikesi yüzünden Kırım ordusunu yerinde bırakmaya mecbur olduğundan geçen senekinden fazla kuvvet toplanamamıştır.

* * *

İstanbul’dan hareket bu yıl erken olmuş ise de Edirne’de çok oturulduğundan hareket yine geç kalmıştır. Yürüyüşte geçen senekinden biraz daha yavaştır. Yapılan ilk ve çok doğru hareket; Sofya’ya düşman hakkında haberler gelmeye başlar başlamaz Belgrat’a kuvvetler gönderilerek Tuna ve Sava üzerine köprü kurdurmaktır. Bu suretle olsun geçlik telafi edilmiştir.

* * *

Düşman hakkında ta Sofya’dan itibaren alınan haberler onun Tımışvar’a göz dikmiş olduğunu anlatmıştı. Varadin’in vaziyeti Türklerin Tuna’yı daha şimale geçmelerine mani oluyordu. Tımışvar da alınırsa Türkler bir daha Tuna şimaline geçemezlerdi. Avusturyalılar bunu anlamış olmalıdırlar. Binaenaleyh Türk ordusu gelmezden önce bir el çabukluğu yapmak arzusunda idiler. Buna muvaffak olmazdan önce Türkler gelecek olurlarsa planları; Varadin’e istinaden meydan muharebesi vermek emelde geri dönmekti. Belgrat’ta alınan haberler düşmanın seyyar ordusunun en az 60.000 kişi olduğunu ve 108 topu bulunduğunu, geçen senekine nazaran iki misli kuvvette olan düşman da bu sefer çekingen hareket etmiyor, Türklerin Belgrat’a gelip köprü de kurduklarım anladığı halde Tımışvar kuşatmış, almağa çalışıyordu. Bu haber üzerine Belgrat toplantısı Tımışvar istikametinde hareket yapılmasına karar verdi. Bu esas itibariyle doğrudur.

* * *

Düşmanın 48 ağır ve 60 hafif topla hareket yaptığı anlaşıldığı halde Osmanlı ordusu Tuna’yı 4 ağır ve 128 hafif topla geçmiştir. Kaynaklar orduda 8 kalanburne olduğunu gösterirler. Pançova’dan hareket olduğu zaman yürüyüş bölüm ve tertibini mufassal olarak bildiğimiz orduda kalanburne topların bulunduğuna dair bir kayıt yok ise de Buldur boğazında öncüde 8 kalanburne bulunduğuna dair olan sarih yazılar ordunun kalanburnelerini de aldığını gösterir. Fakat bunlarla da ağır topun adedi 12’yi yine geçmez. Tımışvar’ı kuşatmaya kalkan düşman ordusunda fazla ağır top bulunması tabi olduğundan az ağır top alınmış olması doğru değildir. Ordunun adetçe düşmana üstün olduğu muhakkaktır. Ağır topçuca olan aşağılığı izale de mümkün olan bir şeydi. Belgrat gibi bir kaleden alınabilirdi. Orada yoksa birçok balyemeze malik olduğunu bildiğimiz Türk ordusunun başlangıçtan ağır topçusuz harekete geçmemesi lazım gelirdi. Ne çare ki bu; 2. Viyana muhasarasından beri yapılan bir hata idi.

* * *

                Ordunun Belgrat ve Pançova’da oturma müddeti 12 gündür. Köprü hazır olduğu halde bilhassa Tımışvar da kuşatılmış iken bu kadar yavaş hareket olmasına akıl erdirilemez. Kaynaklar bu duruşun noksanların ikmali için olduğu yazarlar. Köprüyü yaptırmakta acele eden ve ağırlığını bırakarak fazla hareket kabiliyetine malik olarak ilerleyen bir ordu için Belgrat gibi bir hudut kalesinde 12 günlük ikmal işi bulunuşu doğru olmaz. Osmanlı sevk ve idaresi hakkında çok ağır bir hüküm vermemiş olmak için bunun sebebi hakkında ; “Düşmanın çekilmesini beklemektedir” demeyeceğiz. Tamış suyu geçilince donanmanın alamadığı bildirdiği ehemmiyetsiz bir Tetel palangasına karşı kocaman bir ordu ile dönülerek üç gün kaybedilmesi misalinin bulunuşuna da bakarak; sevk ve idaredeki bilgisizlikten ve yapılacağının bilinmemesidir diyeceğiz. Gerçi Cafer Paşa’nın Tetel önünde Mustafa II.’ye söyledikleri Türk ordusunda sevk ve iradeyi bilenlerin mevcut olduğunu göstermekte ve bunların sayısı da şüphesiz az değil ise de ne çare ve yazık ki, bunlar o mevkilerde değildiler. Yoksa bir Mustafa II. yerine; aynı nüfus ve salahiyetle; Cafer Paşa komuta etmiş olsaydı ordu ne günlerce Pançova’da oturur ve ne de Buldur boğazına saplanıp kalırdı.