Askeri Kaynaklardan Duraklama Devri Osmanlı Seferleri

(19 — muharrem: 18 — ağustos cumartesi) hareket. Tamış sağa, Begye sola alınıp yürünerek beş saatte Orlahan [Orlad] köyü.

(20 — muharrem: 19 — ağustos pazar). Yedi saat ilerde Modoş[Modos] köyü.

Ertesi gün istirahat olundu. Bugün Bocaktan 7.000 süvari geldi. 1.000 kişilik bir müfrezeye yaptırılan keşiften düşmanın Tisa ağzında olup bitenleri öğrenince Tımışvar kuşatmasından vazgeçip Begey suyunun beri yakasındaki Hovafil köyüne geldiği öğrenildi.

Buldur Boğazı Muharebesi

(22 — muharrem: 21 — ağustos sah). Altı saat ilerde Buldur köyü.

Öncü, düşmanın olduğunu ve öncünün 5.000 kadar süvariden terekküp ettiğini haber verdi. Derhal muharebeye yarar tertip alınarak yürünmeğe başlandı. Dört saat sonra Fen [Feny] denilen yerdeki büyük bir bataklığa gelindi. Yol bunun içinden geçiyordu. Bu bataklığın genişliği 12 saatlik, uzunluğu 2 saatlikti. Yol bunun tam ortasından bir top menzili genişliğinde kuru bir kısmın ortasından geçiyordu. Bu boğazın ağzında duruldu.

Öncüden ayrılan bin kişilik bir müfreze düşman öncüsüne doğru ilerledi ve taarruz etti. Düşman öncüsü geri çekilmeye mecbur oldu. Biraz sonra asıl düşmanın üç kolla ilerlediği görüldü. Düşman 60 şahi, 8 kalanburne topunu önüne dizmiş General Taf sağda, General Kaprare ortada, General Hayzler solda ve Fredrik kendisini takip eden 100 atlı ile bir koldan bir kola gidip emirler vererek ilerliyordu. Bu görülünce bütün vezirler, beylerbeyleri, beyler, sipah ve silâhtarları, terakkilileri ve serdengeçtileri, cebeliler öncüyü takviye için gönderildiler. Öncü boğazı geçmiş, bir top menzili daha ilerde ovada durmuştu. Bunlar da öncüye mülâki oldular ve üç kol halinde tertibat alarak durdular. Kırımlılar da sağ ve solda etrafa yayıldılar.

Düşman henüz kafi derecede yaklaşmamıştı. Bütün kuvvete komuta eden öncü komutanı taarruz zamanını bekliyordu. Fakat ön hatların birden ileri atıldığı görüldü. Öncü komutanı bu taarruzu durdurmaya çalıştı. Lakin önüne geçemedi. Bilhassa orta koldaki terakkililer ve serdengeçtiler çok fedakârca atılmışlardı. Bunları gören sağ ve sol kuvvetleri de aynı şiddetle ilerliyorlardı. Düşman durmuş top ateşine başlamıştı. Göğüs, göğüse muharebe de oluyordu. Düşman
generallerinden Yangaro vuruldu. Düşmanın 2 topu alındı. Fakat ordu bu taarruzu takviye etmediğinden ilerleyenler neticede geri çekildiler. Düşman da ilerleyerek Sazlık boğazında Gavur tepesinde ordugah kurdu.

Türk ordusu bataklığın içindeydi. Ordugâhın etrafı arabalarla kuşatıldı ve arabaların dışına hendek kazıldı. Mevziler yapıldı. Mevzilerin iki başı bataklığa dayatıldı. Mevziler üzerinde bırakılan yollar ağızlarına şahi toplar kondu. Artçının kuvveti de arttırıldı [Çankırı kuvvetleri, 500 bostancı, 100 bayrak piyade, 10 şahi topla]. Bunlar yapıldıktan sonra ordugahın bir top menzili ilerisinde bir mevzi daha seçilip hendekleri kazıldı. Buraya 60 şahi top kondu. Bu işler bütün gün ve gece sürdü. Sabahleyin bütün Yeniçeriler, cebeciler, topçu, Bosna ve Arnavutluk piyadesi burada mevzie girdiler. Sipah, silâhtar serdengeçtileri terakkili ve cebeliler ve diğer bütün atlı kuvvetler bu hendeğin dışında muharebe tertibi alarak durdular. Bu mevziin üzerinde üç tepe vardı. Bu tepeler bataklığı, bataklığın dışım ve ordugahı tamamıyla görüyorlardı. Sağdaki tepeye Zagarcıbaşı, soldakine Sansoncubaşının komuta yerleri olarak seçildi; üzerlerine sekizer şahi top ve cenkci kondu. Ortadaki tepe sadrazama tahsis olundu. Sadrazamın askerleri 8 kalanburne topla burada mevzi aldılar. Mustafa II. mutat maiyetiyle iki mevziin arasında durdu.

Öğleye kadar bu tertiple duruldu. Mevziden 1,5 saat uzaktaki Gavurtepe’de bulunan düşman çadırlarını bozdu. Muharebe tertibi aldı. Öncüleri ara yerde dolaştı.

Mustafa II. öğleden sonra orduyu teftiş etti. Akşam olunca ordunun iki mevzi arasına alınmasını emretti. Akşamleyin düşman da çadır kurdu.

Türk ordusu gece boş durmadı. Sabaha kadar mevzilerini ileri yürüttü. Sabaha kadar araları birer top menzili olan 2 mevzi daha yapıldı. Türk ordusu bu suretle ilerleyerek boğazdan çıkacaktı.

(24 — muharrem: 28 — ağustos perşembe) sabahleyin Zağarcıbaşı, Yeniçeri ağası, Sansoncubaşı kolları en ilerdeki mevzii işgal ettiler. Her kol için birer de tabya yapılmıştı. Topları bunlara koydular. Erzak ve tombaz arabaları gene hendeklere siper olarak kondular. Süvari de mevzi dışında muharebeye hazırlandı. Düşman da dünkü gibi yaptı. Akşam gene böyle edinildi. Yalnız bugün dünden farklı olarak bugün bir az öncü muharebesi oldu ve düşman Gavurtepesi’ne koyduğa 8 kalanburne ile 40 kadar yuvarlak attı. Devam edecek…