TRABZON HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR - 3

SONUÇ

Osmanlı Devleti’nin taşrada gücünün azalmasıyla devletin birçok bölgesinde ayanlar ortaya çıkmıştır. Bu ayanlar önceleri toprak ağalığı veya mütesellimlik gibi görevlerde bulunurken, zamanla devletin yanında yer alarak valiliğe kadar yükselmişlerdir. Karadeniz’in küçük kazalarından biri olan Görele’de yetişen Kuğuzade Süleyman Paşa da bunlardan biridir. 1787-1792 Rus savaşları Kuğuzade Süleyman Paşa’nın önünü açan ve onun Trabzon valiliğine kadar yükselmesini sağlayan başlıca etkendi. Bu savaşlar esnasında gerek Eflak Boğdan bölgesi gerekse Kafkasya bölgesinde etkin bir rol alması onu devlet nezdinde önemli bir konuma getirmiş ve bu gayretlerinin neticesini valiliğe getirilerek almıştır. 8,5 ay gibi kısa bir süre bu görevde kalmasına rağmen halkın sevdiği bir kişi haline gelmiştir. Kuğuzade Süleyman Paşa’yla ilgili önemli noktalardan biri de ölümünden sonra yapılan araştırmalarda epey borcu olmasıdır. Buradan hareketle paşayı savaşlardan dolayı servetini harcayıp zimmetine para geçirmeyen bir kişi olarak lanse etmek yerinde olacaktır. Son olarak denilebilir ki Kuğuzadeler gibi örneği mevcut olan aileler ile ilgili yapılan çalışmalar arttıkça devlet ile ayan ilişkileri daha sağlam temeller üzerine oturtularak ayanların ortaya çıkış sebeplerini sağlıklı şekilde açıklamak mümkün olacaktır.”

Kuğuzade Süleyman Paşa'nın ve benzerlerinin hayatını incelemek, irdelemek bize Osmanlı döneminin son zamanlarının daha doğrusu merkezi idarenin temsilcisi valilerin kuvvetli olduğu dönemin, döneminin tanınmasında büyük faydası olacağı ortadadır. Ancak Kuğuzade Süleyman Paşa ve ailesi Ayanlıktan merkezi idareye Osmanlı merkezine görev yapacak, hizmet edecek üye veren ve daima da Osmanlı hizmetinde kalan Ayan kökenli ailelerin tipik örneğini oluşturan ailelere ve kişilere örnek olabilecek bir özellik arz etmektedir. Bu yüzden Haznedar Kuğuzade Süleyman Paşa'nın hayatına başka kaynaklardan da bakarak bir kez daha göz atmamız gerekir düşüncesindeyim. Bu amaçla Murat Özarslan'ın internette verdiği bilgilere baktığımızda şu bilgilere rastlamaktayız

“KUĞUZADE SÜLEYMAN PAŞA…

Evvela Görele ve Karahisarı Şarkıde voyvodalık yapmış ve kendisine sonradan Kapıcıbaşıcılık Silahşorluk rütbeleri verilmiş, bina eminliği yaptırılmış, en nazik hizmetlerde kullanılmış, Çerkezleri Osmanlı idaresine alıştırmak ve ısındırmak için Anapa ve Soucak civarlarında dolaşmış ve pek nazik olan bu siyasi vazifeyi muvaffakıyetle başarmıştır. Canikli Ali Paşa, Battal paşa ve Abdullah paşa isyanlarının tenkilinde bulunmuştur. III. Sultan Selim Han tarafından Trabzon Valiliği görevine getirilmiş. Bu görev esnasında da halkın teveccüh ve itimadını kazanmıştır…

 Yukarıda yazılanlar sadece Süleyman paşanın ömrü hayatından kısa bir özgeçmiştir. Süleyman Paşa’nın doğum tarihi yazılı kaynaklarda geçmesede Çavuşlu mezarlığında bulunan sandukasından yazılı 1725-1730 tarihler düşünülmekte. Ölüm tarihi Şevval 1208 veya 20 Mayıs 1794’tür. Babası Çavuşlu lu Kuğuzade İbrahim Ağadır. Annesi Fatma Hanımdır. Süleyman paşanın Fatma adında zevcesi (eşi) ve Emin Bey adında bir oğlu vardır.   

 Süleyman paşa babası Kuğuzade İbrahim Ağanın 15 senelik Görele Voyvodalığı zamanında kazandığı iyi şöhreti oğlu Süleyman paşayı devlete tanıttıracak bir raddeye getirmiş olduğu Süleyman paşa ahi Görele’de Hicri 1194 ve Miladi1780 ve civar kasabaların (Karahisarı şarkı) voyvodalıklarında ve bazı kere Trabzon Müteselliğinde bulunmuştur. Kuğuzade Süleyman paşa Görele de yetişen en büyük zattır. Yüksek kumandanlardan olup Sicili Osmani da Trabzon Hanedanından olup 1203 hicri 1788 miladi Mirmiran (BEYLERBEYİ) rütbesiyle ordunun sağ kol sergerderliği verildi. Bahsi geçen 2. Abdülhamit hanın ferman sureti vesikalar bahsinde aynen yazılmıştır. Bu fermanın başı şöyledir.

  Trabzon sakinlerinden olup bu defa mücedden rütbesi Mirmirani ile Anapa ve havalisi muhafazasına memur kılınan Kuğu zade Süleyman ikbali daim olsun hüküm ki denmek suretiyle daha 1200 hicri 1786 miladi tarihinde Süleyman ağa, mirmiranlık rütbesiyle 2. Abdülhamit han tarafından paşalık rütbesiyle taltif edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. 1203 hicri tarihinde harp meydanında, Mirmiranlık rütbesinin tekrar tevcih edilmesi hususu anlaşılamamıştır. Abdullah paşanın idamı üzerine Hicri 1206 Miladi 1791 tarihinde Trabzon Valisi olmuş. 1203 Üçüncü Sultan Selim Han devridir.Filhakika Süleyman paşanın Mirmiran (Beylerbeyi) kavuklu Baş mezar taşlı  kabri çavuşlu mezarlığında bulunmaktadır. Sanduka biçiminde yan ve baş ayak taşları mermer olan kabrin kavuk kısmı ve yan duvarları 1914-1917 Rus harbinde istilada boğazından kesilmiş ve devrilmiş bu suretle güya intikam alınmıştır. Bu perişan hali gören zamanın Giresun Valisi Sayın beyefendinin acı ihtarı üzerine bizzat müdahale ederek ve rahmetli Murat beyin himmetiyle Kavuk başa konmuş ve yan duvarlar yerine yerleştirilerek eski sanduka haline getirilmiş bulunmaktadır. Baş mermer taşta aşağıdaki 4 lük okunmaktadır.HüvelbakiElçeküp bilcümleden ettim Bakaya rıhleti ( göçmek )Terk edüp geriye mali mülkü devletiKim gelip kabrım ziyaret eyyeyin ihvan Okusun ruhum için Kulhuvallahi ayetiMerhum ve mağfurunlah Kuğu oğlu Süleyman paşa ruhi için el fatiha sene 1206. Denmekte ise de yukarıda ve nolu açıklamada izah edildiği gibi ölüm tarihi şevval 1208 ve 20 Mayıs 1794 tarihi olduğu devlet arşivindeki 17096 sayılı vesika ile tesbit edilmiş bulunmaktadır.

  Zamanın Devlet Başkanı 3. Sultan Selim gibi büyük bir padişahın teveccüh ve iltifatlarına mazhar olmuş, harp ve meydanlarında gösterdiği yararlılıklar neticesi yani vatan hizmetindeki görevini tam olarak yerine getirmiş olarak alın teriyle ve fedakarlıklarla, Mirmiranlık (Beylerbeyliği) yani Paşa’lık rütbesini kazanmış olan Kuğu zade Süleyman paşanın bir idareci olarakta tüm görevlerini layıkıyla yerine getirmiştir.Kuğuzade Süleyman Paşanın ailesinin esas seceresi şöyle yazılabilir.

 Süleyman Paşanın; Kardeşleri Rüstem Bey Mehmet Bey, Ömer bey, kız(İsmail ağanın karısı)Süleyman paşa 20 Mayıs 1794 vefat edince Çavuşlu mezarlığına defnedilmiştir. Babası Kuğuzade İbrahim ağa ve eşi Fatma Hanımın mezarlarıda Süleyman Paşanın kabri yanındadır…”