Trabzon Havalisinde Yaşayanlar Öz Ve Öz Türktür – 6

Trabzon’un işgali, Rusya’nın müttefiki olan İngilizlerin Manchester Guardian gazetesine şu manidar ifadelerle yansımıştı:

“San Stefano Antlaşması’nın 19. Maddesine rağmen Rusya Karadeniz sahilinde kırk millik alanı ve içerdeki 20.000 mil karelik alanı ele geçirdi. Rusya’nın gözü sürekli olarak Mithridates’in eski başşehri olan, kendine özgü konumundan dolayı ve siyasi, coğrafi, tarihsel olarak ünlü bir şehir olan Trabzon ’un üzerinde idi. ”

İfadelerden, bir yandan Rusya’nın Ayastefanos Antlaşması’na aykırı olarak yayıldığına işaret edildiği tespit edilebileceği gibi, öte yandan müttefikleri olan Rusya’nın düşmanları olan Osmanlı Devleti’ne karşı kazandığı zaferden memnuniyet duyulduğu da anlaşılabilmektedir. Aynı gazetenin, Trabzon’un işgalinden iki gün sonra yayımlanan nüshasında ise Trabzon’un işgalinin Almanları ciddi şekilde endişelendirdiği, zira bu gelişme ile Anadolu coğrafyası üzerindeki Alman nüfuzu hayallerinin sona erdiği ifade edilmektedir.

Bombardımanlar Sonucunda Ortaya Çıkan Zayiat ve Alınan Tedbirlerden Bazı Örnekler

Akdeniz’de İtilaf Devletleri donanmasının ününden kaçarak İstanbul’a sığınan iki Alman gemisinin Yavuz ve Midilli adını almasından bir süre sonra Karadeniz’e açılarak Rus limanlarını bombalanması üzerine misilleme yapmak üzere Karadeniz’e açılan Rus donanması birçok kıyı şehrini ve Türk limanlarını bombalamaya başlamıştı.

Rus donanmasının Karadeniz’deki ağırlığı ise Kasım 1914’ten itibaren iyice hissedilmeye başlanmıştı. Bu ağırlığın odak noktasını ise Trabzon teşkil ediyordu. Yavuz ve Midilli’nin Rus limanlarını bombalamasından sonra, Karadeniz’deki kontrolü ele geçirmek ve Osmanlı ordusunun ikmal imkanını engellemek isteyen Rusların, İstanbul’dan iki uçak, bomba ve bir uçak bölüğü yüküyle hareket eden Bezmialem, Bahriahmer ve Mithatpaşa gemilerini 6 Kasım 1914’te Zonguldak önlerinde batırması, Osmanlı Donanmasının Karadeniz’deki           etkinliğini büyük ölçüde ortadan kaldırmıştı. 19 Kasım’da ise Trabzon ve çevresindeki kıyıları bombalayan Rus donanması, giriş çıkışı engellemek üzere Trabzon Limanı’nın önünü de maymlamıştı. Dönemin tanıklarından Mustafa Reşit Tarakçıoğlu hatıratında Rusların Trabzon’a yönelik bombardımanını şöyle aktarmaktadır:

“Sivastopol ve Batum bombardımanlarının acılarını çıkarmak için Ruslar ilk önce 17 gemi ile Trabzon şehrini ateşe verdiler.

Bu bombardımanda Murathanoğlu Hasan Beyin, Çulhaoğlu Hacı Kadir Efendinin konakları yıkılıp yandılar; şehrin Kemerkaya ve Meydan mahallelerinde evler yıkıldı, yangınlar çıktı. Şirin Hatun (Yavuz Sultan Selim’in üvey annesi) Mahallesinin sübyan (çocuk) mahalle okulunun öğretmeni Halim Efendi ile hanımı ikindi namazlarını kılmaktalar iken evlerine düşmüş olan bir Rus mermisi ile her ikisi de şehit oldular. Savaş yılları boyunca Rus donanması Karadeniz sahillerini, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Zonguldak, Rize ve dolaylarını ardı arkası kesilmeyen top ateşine tuttular."

Diğer bir tanık olan Muzaffer Lermioğlu ise Trabzon’da ilk Rus bombardımanının 17 Kasım 1914 tarihinde gerçekleştiğini, ancak bunun daha çok gösteri (korkutma) amaçlı olduğunu, özellikle resmi binaların hedef alındığını vurgulamaktadır. Deniz fenerine atılan mermiler hedefine isabet etmemiş, Güzelhisar’daki bazı mağazalar ise tahrip edilmişti. İlk mermi, Tuz Gümrük binasına isabet ederek binayı yıkmış, Çömlekçi Mahallesi’nde bir kısım evlerle, eski postane binası ve Cihan Oteli kısmi zarara uğramış, diğer mevkilerde bazı evler yanmış ve yıkılmıştı. Bu ilk bombardımanında isabet alarak tahrip olan binalardan biri de Rus Konsoloshanesi idi. Bir gemi tarafından iki saat süren bu bombardımanda 48 sivil ölmüş ve on ağır yaralı hastaneye kaldırılmıştı.