TRABZON HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR – 6

Trabzon′un önderliğini yaptığı mücadele fikri, süratle çevre ile ve ilçelere yayılmıştı. Trabzon′da olup bitenler titizlikle takip ediliyor, bölgenin kalbi adeta Trabzon′da atıyordu.

Trabzon′un bu konulardaki hazırlığı ve çalışmaları sonucunda Erzurum Kongresinin yapılması gerçekleşmiştir. Çalışmalar Kurtuluş Savaşı boyunca devam ve zaferin kazanılmasında Trabzon′un ve Trabzon′luların çok büyük payı olmuştur. 
Trabzon Müdafaa-i Hukuk ′′ Cemiyeti, orduya yapılan yardımlar ve ′ milli mücadele heyecanın yaşatılmasıyla ilgili bir çok faaliyetlere öncülük etti. 
Milli Mücadele yıllarında, Trabzon′da bir çok miting düzenlenerek halkın zafer ve işgaller karşısında heyecanı dile getirildi. İlk miting 20 Ocak 1920 günü Meydan′da yapıldı. Miting sonunda, yurdun haksız işgalinden dolayı, İtilaf Devletleri temsilcilerine protesto telgrafları gönderildi. 1921 yılında kazanılan İnönü zaferleri dolayısıyla, Kavak Meydanın adı İnönü Meydanı olarak değiştirildiği gibi, Müdafaa-i  Hukuk Cemiyeti öncülüğünde fener alayı ve törenler yapıldı. Daha sonraki tarihler 23 Nisan Milli Bayramı,Sakarya Zaferi, İzmir′in işgalinin yıldönümü ve Büyük Taarruz vesilesiyle mitingler düzenlendi.Bu dönemde son miting, Büyük Taarruz′un kazanılması üzerine 13 Eylül 1922′de yapıldı. 
    Milli Mücadele döneminde, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti′nden başka Türk Ocağı, Eczacılar Cemiyeti, Ihtiyat Zabitleri Cemiyeti,Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti,Trabzon Müslüman Cemiyet-i Hayriyyesi, Muallimin Cemiyeti, Himaye-i Etfal   Cemiyeti, Idman Ocağı gibi muhtelif amaçlı cemiyetler kurulmuştur. 
Bu cemiyet Erzurum kongresinin toplanması ve çalışmalarına büyük katkıda bulundu.Kongreye çerçevede ilçe halkı aldıkları bir kararla Kellecioğlu Abdullah Hasip (Ataman) Beyi Büyükliman (Vakfıkebir-Beşikdüzü) Delegesi olarak göndermiştir. Abdullah Hasip Bey, Erzurum Kongresi′nin iki yazmanından birisi olarak görev yapmıştır. İlçe halkı ülkenin kurtulması ve bağımsız bir Türk devleti kurulması çalışmalarında hep Atatürk’ün yanında yer almıştır.
12 Ocak 1920′de İstanbul’da toplanan son Osmanlı Mebusan Meclisi′ne Trabzon Vilayeti Merkez Sancağı adına Ali Şükrü (Beşikdüzü doğumlu), Ali Şefik (Bekman), Eşref, Hüsrev (Gerede), Ismail, Hasarı (Saka) ve Muhtar Beyler katıldılar.
23 Nisan 1920′de toplanan ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi′ne Trabzon adına Vali Hamit (Kapancı), Eyübzade Izzet, Nemlizade Sabri, ,Alaybeyzade Faik ve Arif Kadızade Recai ve Ali Şükrü (Beşikdüzü doğumlu) Beyler seçildiler.
Çalışmalar Kurtuluş Savaşı boyunca devam etmiş ve zaferin kazanılmasında Trabzon′un ve Trabzon′luların çok büyük payı olmuştur.”

1.Dünya Harbi sırasında bu bölgede cereyan eden silahlı çatışmalarda rakip devlet olarak karşımıza Rus Çarlığı çıkmaktadır. Rus Çarlığı gerek öncesinde, gerek 1.Dünya harbi sırasında askeri çatışmalarda aslında olmamasına rağmen yaratmaya çalıştığı Rum Pontus’çuları ve Ermenileri Osmanlı’ya karşı kışkırtıp kullanmayı denemiş ve tercih etmiştir. Ne var ki, bir ara Anadolu’da Trabzon ve havalisi dahil geniş topraklar işgal etmesine rağmen Rus’lar yerleşik bir konum kazanamamışlar, gelip geçici olmaktan öteye geçememişlerdir. Rus’ların Trabzon ve havalisi dahi Anadolu’nun Kuzey ve Kuzeydoğu yönündeki topraklarımıza faaliyetlerine baktığımızda, yaptığı işgal ve saldırılara baktığımızda Türk milletine büyük kıyımlar gerçekleştirdiğini görürüz. Nitekim İngiliz basınına göre Rus’ların bu sahadaki icraatları daha düzenli belgelenebildiğinden bizde bu kaynaklara dayanarak bu konuda yazı kaleme alan Muzaffer BAŞKAYA’nın İNGİLİZ BASININA GÖRE BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA TRABZON’DA RUS İŞGALİ isimli yazısında bilgilere bakmaya yöneldiğimizde karşımıza şu bilgiler çıkmaktadır:

“Giriş

XIX. Yüzyılda ivme kazanan sömürgecilik mücadelesi, 1914 yılına gelindiğinde devletlerarasında büyük bir ayrışma ve bloklaşma meydana getirmiştir. Osmanlı Devleti ise İngiltere ve Almanya’nın başını çektiği bu bloklar arasında Almanya’nın öncülüğündeki İttifak kanadında yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı boyunca Kafkas, Çanakkale, Irak, Kanal, Galiçya gibi cephelerde mücadele eden Osmanlı Devleti, Çanakkale ve kısmen Irak Cephesi hariç diğer cephelerde mağlup olmuştur.