Buddha’nın yaşamı farklı Budist okullarda değişik açılardan ele alınmıştır.

Buddha kurtuluşa erdikten sonra önlenemez sıradan ölüm deneyiminin ötesine geçmiş olsa da; yine de seksen bir yaşında takipçilerine her şeyin geçici olduğunu öğretmenin faydalı olacağına kanaat getirerek, bedeninden ayrılmaya karar verdi. Bunu yapmadan önce kendisine eşlik eden Ananda’ya (Tib. Kun-dga’-bo) yaşaması ve daha fazla öğretmesi için rica etmek üzere bir fırsat verdi; ancak Ananda, Buddha’nın imasını anlamadı. Bu durum Buddha’nın yalnızca istendiği zaman öğrettiğini ve eğer hiçkimse sormuyor ve ilgilenmiyorsa, daha faydalı olabileceği başka bir yere gitmek üzere ayrılacağını gösterir. Öğretmenin varlığı ve öğrettikleri öğrencilere bağlıdır.

Buddha, Kushinagara’da (Tib. Ku-sha’i grong-khyer, gNas rtsva-mchog) bulunan Chunda’nın evinde kendisine ve rahiplerine sunulan yemeğin ardından ölümcül şekilde hastalandı. Hasta yatağında rahiplerine, eğer şüpheleri ve cevaplanmamış soruları varsa, Dharma öğretisine ve ahlak disiplinine güvenmelerini söyledi. Artık öğretmenleri bunlar olacaktı. Bu sayede Buddha herkese öğretiden kendisine uygun düşen kısmı bulmasını salık vermiş oluyordu. Ardından Buddha vefat etti.

Chunda kendisinin Buddha’yı zehirlediğini düşünerek perişan olmuştu. Ancak Ananda ev sahibini teselli ederek, Buddha’ya ölmeden önce son yemeğini sunmasının meziyetini ve olumlu katkısını anlattı.

Buddha’nın naaşı yakıldı ve külleri özellikle daha sonra dört en önemli Budist hac yeri haline gelecek olan stupalara – kutsal emanetlerin saklandığı anıtlar – yerleştirildi:

• Lumbini; Buddha’nın doğduğu yer,
• Bodh Gaya; Buddha’nın aydınlandığı yer,
• Sarnath; Dharma öğretisini ilk anlattığı yer,
• Kushinagara; vefat ettiği yer.

Özet

Buddha’nın yaşamı farklı Budist okullarda değişik açılardan ele alınmıştır. Bu farklılıklar her geleneğin Buddha’yı nasıl anladığı ve onun örneğinden yola çıkarak neler öğrenebileceğimiz üzerinedir.

• Hinayana yorumları sadece tarihsel Buddha’dan bahseder. Buddha’nın kendi üzerinde aydınlanmaya erişmek için yaptığı yoğun çalışmalara bakarak normal kişiler olarak bizlerin de aynısını yapabileceğimizi fark eder ve çaba sarf etmemiz gerektiğini öğreniriz.
• Genel Mahayana yorumlarına göreyse Buddha aydınlanmaya çağlar önce erişmiştir. Bizlere aydınlanmanın ebediyen herkes için yarar sağlamak olduğunu öğretmek üzere 12 aydınlatıcı eylemde bulunduğu bir yaşam içerisinde tezahür etmiştir.
• Anuttarayoga tantra yorumlarına göre ise Buddha eş zamanlı şekilde hem Shakyamuni [Şakyamuni okunur, çev.] olarak Prajnaparamita Sutra’ları olarak bilinen Kapsamlı Ayırt Edici Farkındalık Üzerine Sutra’ları hem de Vajradhara olarak tantraları öğretmiştir. Bu tantra uygulamalarının tamamen Madhyamaka boşluk (var olmama) öğretilerine dayandığına atıfta bulunur.

Bu sayede Buddha’nın yaşamı ile ilgili bütün bu değişik açılardan bilgiler edinir ve çeşitli aşamalarda ilham alırız.