BANDIRMANIN ADINI ALDIĞI YEREL TANRI PAN

Ayrıca, 1992 yılı Enez kazısında Pan mağarası ortaya çıkarılmıştır. 19. yüzyıldan beri bilinen ve "Agia Triada" adı verilen bir yeraltı şapelinde yapılan kazı çalışmaları ile Grek devrine ait Pan ile birlikte dans eden iki Nympha'nın betimlendiği mermer kabartma ortaya çıkarılmıştır. Bu kabartmadan dolayı Pan mağarası olarak tanımlanmıştır. Kabartma şu anda Edirne Arkeoloji Müzesinde bulunmaktadır.

Milethos kolonisi olan Pantikapaion şehrinin sikkelerinde boynuzlu Pan başı ve ayrıca Pan heykelleri ve yine aynı şekilde M.Ö.3. yüzyıla tarihlenen Phanagoria sikkelerinde Pan tasvirleri yer almıştır.94 Anadolu'da Pan'a ait Pontus Kerasus sikkelerinde, Bithynia’da Nikaia sikkelerinde, Tion sikkelerinde, Kyzikos yazıtlarında; olarak geçmekte ve sikkelerde tasvir edilmektedir. Alexandreia Troas'da M.S.138-268, 177-192, 209-214, 214-217, 222-235, 253-260 yılları arasına tarihlenen sikkelerde Herakles, Satyr ve Pan bir arada tasvir edilmiştir. Troas Scepsis'de bulunan M.S.14-17 yılları arasına tarihlenen bir sikkede Pan, boynuzlu, elleri yukarıda ve pedum ile Abydus'da ise oturur pozisyonda yine pedum ile tasvir edilmiştir. Ayrıca yine Troas'da bir terrakotta üzerinde Pan sakallı, keçi bacaklı, çıplak olarakloı ve bir başka terrakottada Nympha, Satyr ve Pan bir arada tasvir edilmiştir. Troia'da bulunan bir mermer blok üzerinde Pan mağarada dans ederken görünmektedir. Myrina'da Pan ve Nymphalar bir arada görülmektedir. Ayrıca bir terrakotta üzerinde Pan sakallı, boynuz şekilli kadehle çıplak tasvir edilmiştir. Tmolos'da Apolion ve Pan arasında müzikal dünya savaşı söylencesi söz konusu olmuştur. Phokaia' da bulunan bir sikkede sola dönük genç Pan başı tasvir edilmiştir. Ephesos' dan bir altarda Pan silahlı, miğferli, zırhlı ve kalkanlı olarak (Levha VII), mermer Pan başı ve bir terrakottada sakallı, keçi bacaklı ve lagobolonu' ile dans ederken tasvir edilmiştir. Knidos'da Pan' a ait tapınım sahnesi içeren rölyef parçalan bulunmuştur.

Apollonia' da Commodus dönemine ait (M.S. 176- 192) bir sikkede Pan boynuzlu, pedumu ile ve keçi bacaklı olarak görünmektedir. Idyma'da bir sikke üzerinde genç Pan başı ve bir tapınım rölyefil Perikles zamanından (M.Ö.380) Lykia'da bir sikkede Pan başı sola dönük, uzun boynuzuyla tasvir edilmiştir.  Pamphilia'dan Perga'da Philippus'un (M.S.244-249), Maximus'un (M.S.235-238) ve Gallienus'un (M.S.253-268) sikkelerinde Pan çıplak, boynuzlu, keçi ayaklı ve bir elinde syrinks bir elinde pedum tutmaktadır. Bölgenin Sillyum sikkelerinde de Pan aynı şekilde tasvir edilmiştir. Pisidia Papa Tiberia (Beyşehir Gölü'nün yakınlarında bir kent. Bugünkü Çarıksaraylar Köyü) ve Seleuceia sikkelerinde Pan çıplak, boynuzlu ve pedum ile, Apollonia

Mordiaeum sikkelerinde Dionysos ile, Amorium sikkelerinde yine Dionysos ile her ikisi de çıplak ve Pan pedumu ile betimlenmiştir. Amblada sikkelerinde de yine Dionysos ve yanlarında panter ile, her iki tanrı da çıplak olarak, Saalassus sikkelerinde ise Pan boynuzlu ve keçi şeklinde tasvir edilmiştir.  Cilicia Tracheia Seleuceia sikkelerinde Pan, Dionysos ile birlikte boynuzlu ve syrinks ile görünmektedir. Ayrıca Pan'ın Cilicia'da bir mağarası olduğunu, mağaranın içinde bulunan metrik bir yazıttan öğreniyoruz. Dorylaion'dan bir mermer üzerinde Pan omuzunda bir teke ile tasvir edilmiştir.

Pergamon'dan bir kap üzerinde Pan teke bacaklı, kısa boynuzlu, elinde liriyle, direğe yaslanmış pozisyonda tasvir edilmiştir. Yine Pergamon'dan mermer Pan başı kısa boynuzlu olarak ve de lamba üzerinde tasvir edilmiştir. Aynı bölgede bir rölyef parçasında Pan bir ağaç altında ve Telephos frizinde genç başı ile görülmektedir. Afyon Çavdarlıhisar'dan mermer küçük Pan başı genç, sakalsız, kısa boynuzlu olarak betimlenmiştir.

Bithynia'da Prusias ad Hypium'dan bir manzara rölyefinde Pan Satyr, Nympha ve Panherme birlikte görünmektedir. Bithynia'dan Nicaea, Nicomedeia, Prusa ve Tium şehirlerinin sikkelerinde Pan genellikle çıplak, boynuzlu ve pedum ile tasvir edilmiştir.  Tralleis'den bir rölyefte ise Pan ve Nymphalar bir arada betimlenmiştir. Nysa'dan Gordianus döneminden bir sikkede Pan çıplak, boynuzlu, pedum ve patera ile Maximus döneminden (M.S.235-238) bir sikkede ise Pan çıplak, boynuzlu, syrinks ve pedum ile tasvir edilmiştir.  Yine Lydia Hypaepa ve Mastaura sikkelerinde Dionysos ile birlikte Attaleia, Hyrcanis Thyatira ve Tomaris sikkelerinde Pan çıplak, boynuzlu, üzüm salkımı ve yine pedum ile, Bageis sikkelerinde Dionysos ile çıplak ve elinde syrinks ile, Acrasus sikkelerinde yine Dionysos ile birlikte pedum ile ve bir eli yukarıya kalkmış şekilde Silandus sikkelerinde de Dionysos ile birlikte pedum ile ve yanında bir köpek ile tasvir edilmiştir.

Priene'den bir terrakotta grubunda Çoban Tanrı Pan Eros'a flüt çalınayı öğretirken görünmektedir. İonia Smyrna sikkelerinde çift flütü ile Magnesia sikkelerinde çıplak, boynuzlu, pedum ile Teos sikkelerinde pedum ile Dionysos'un yanında tasvir edilmiştir.

Afrodisias'tan mermer bir sütun üzerinde Pan figürül, Iasos'tan çiçekle donatılmış bir lahitin kenarlarında Medusa maskeleri ile birlikte uzun sakallı, uzun boynuzlu dört Pan maskesi tasvir edilmiştir. Karia' da Tabae sikkelerinde Pan çıplak, boynuzlu, syrinks ve pedum ile betimlenmiştir.

Ankara çevresinden mermer heykelcikler grubunda Pan uzun sakallı, Dionysos'un muhafızları olarak bir pantere binmiş olan Silen ile birlikte yürürken görünmektedir. İkonion'dan bir rölyef üzerinde Pan uzun sakallı, uzun boynuzlu olarak ve Edessa'dan (=Urfa) kireçtaşından bir rölyef üzerinde ise yine Pan uzun sakallı ve uzun boynuzlu olarak tasvir edilmiştir. Devam edecek…