TRABZON VE HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR

Bu bilgiler göstermektedir ki Yunanlıların Pontuslularla, Pontus Devleti ile yakından uzaktan alakası yoktur. Buna rağmen bugünün Yunan milleti Kurtuluş harbi başında olsun ondan önceki dönemde olsun hep kendileri ile Pontus Bölgesi'nin etnik bağı olduğu iddiasında bulunmaktadırlar. Bunun sebebi bölgeye kurucu olarak iyonyalıların daha doğrusu miletosluların gelmiş olmasını esas alarak bu iddialarını sürdürmeye çalışmaktadırlar. Daha önce de belirttiğim gibi miletosluların olsun, iyonyalıların olsun, Akaların olsun Rum milletiyle bugünkü kendilerine Yunan dedirttiren kitle ile kökensel bir bağı yoktur ama Yunanlılar onların adını kullanarak bugün dahi bölgede hak iddia etmeye çalışmakta ve bölgede kandırdıkları bazı insanlarımızı, kitlelerimizi kendilerinden olduğuna inandırmaya çalışmakta, bu yolla bölgede iddialarını çalışmaktadırlar. Tekrar önemle, özenle vurgulamak isterim ki İlk çağda da bugün de Trabzon'un havalisinin Yunanlılarla, Rumlarla etnik bağı yoktur. Ne var ki Bizans'tan ayrılma Rum Pontus Devleti döneminde bazı Rumlar bu kesimde etkin olarak bulunmuşlar. Yönetim Bizans kökenli hanedanların elinde olduğundan o dönemde bölgede Rum halkı yaşamıştır. Şunu da vurgulamak isterim ki bir ırk, bir etnik grup herhangi bir bölgede, yörede bir süre devlet kurup hakim olarak yaşamışsa o etnik grup yahut devlet kuran kitle o bölgenin halkının kendilerinden olduğu iddialarında bulunmaları durumunda hataya düşmüş olurlar. Geçici olarak  hakim olunan sahalarda geçici hakimiyet kuran ırkın kitlesel olarak yaşamı devamlı olmayabilir. Nitekim Trabzon bölgesinde de böyle olmuştur. Miletoslulardan sonra bölge Pers egemenliğine girmiş, bölgeye İranlılar hakim olmuştur. Haliyle Trabzon’da İranlı yerleşimciler de görülmüştür. Onları sona erdiren Makedonyalı İskender bu sahaya hakim olunca geçici de olsa Makedonyalı kitleler de boy göstermiştir. Ama bugün ne İranlılar ne de Makedonyalılar Doğu Karadeniz’de daha doğrusu Trabzon havalisinde hak iddia etmedikleri gibi bölgede yaşayan halkın kendilerinden olduğu iddiasını da ileri sürmemektedirler. Bu yüzden başta Yunanlılar olmak üzere Avrupalıların Trabzon havalisi halkının Yunan kökenli olduğu iddiaları bölge halkından bazılarını buna ikna etme çalışmaları göstermeleri tarihsel ve sosyolojik verilere aykırıdır. Üstelik tezlerini kuvvetlendirmek istedikleri bu sebeple iddialarını Pontuslulara dayandırma çabaları da yersizdir, temelsizdir. Çünkü Pontus devletinin ve Pontusluların Yunanlılarla etnik ve sosyolojik açıdan bir bağı yoktur. Bu konuda daha açık konuşabilmek için genel kaynaklardan Pontus İmparatorluğu ve Pontuslular hakkında verilen bilgilere baktığımızda şu bilgileri görürüz:

PONTUS (1) deyince akla, KARADENİZ bölgemizin doğusunda PHARİS Nehri ile KIZILIRMAK arasında kalan sahil bölgesinde kurulan devlet gelmelidir.

Bölge, PERS İmparatoru 1. DARA zamanında PERSLER'e bağlı bir satraplık halinde idi, oldukça bağımsızdı. M.Ö. 370'de PONTUS, KAPADOKYA'yı da içine alan bağımsız bir devlet kurmak isteyen DAMATES'in idaresine girdi. Arkasından M.Ö. 331 yılında MAKEDONYALI İSKENDER'in hakimiyetine girdi.

Daha önce de belirttiğimiz gibi, MAKEDONLAR, İSKİT kökenlidir. GREKLER'den, ROMALILAR'dan farklıdır. BÜYÜK İSKENDER, sarayda GREK KÜLTÜRÜ ile yetişmesine rağmen bir İSKİT savaşçısı idi. Kurduğu imparatorluk ta bir BATI devleti olmaktan çok, DOĞU devleti idi. Ta MISIR'a, HİNDİSTAN'a kadar uzanmıştır... TÜRK edebiyatında İSKENDER üzerine yazılmış çok eser vardır.

M.Ö. 323 yılında BÜYÜK İSKENDER'in ölümü üzerine TRABZON, KARADENİZ sahillerimizin önemli bir kısmı, PAFLAGONYA (KASTAMONU tarafları), KAPADOKYA (KAYSERİ-NEVŞEHİR tarafları) yine İSKENDER'in generallerinden EVMENES'in hissesine düştü

Nihayet PERS kökenli 1. MİTHRİADES (M.Ö.302-266), PONTUS DEVLETİ'ni kurdu ve AMASYA'yı kendine başkent yaptı. Sınırlarını AMASRA'ya kadar genişletti ise de, SİNOP'u alamadı. Oğlu ARİOBARZANES, GALATLAR ile savaşmak zorunda kaldı. Sonra başa 2. MİTHRİADES (M.Ö. 250-200) geçti ve Anadolu'da birlik sağlamaya çalışan ANTİOKHOS HİERAKS'ın kızkardeşi ile evlendi. Kendisine FRİGYA bölgesi çeyiz olarak verildi… 3. MİTHRİADES ise çevresindeki sürtüşmelere tarafsız kalarak ülkesinin bütünlüğünü korumayı başardı.

Bu devletin bir şehri olan TRABZON'un tarihi, başkent olmamasına rağmen, PONTUS'un tarihidir... (2) Şehrin SİNOP'tan gelen MİLETLİLER tarafından M.Ö.756'da kurulduğu söylenir. Ancak gerçek tarih bundan 100 yıl sonradır. Daha önce KAFKASYA'dan gelen MOSKLAR, MARLAR ve TİBARENLER'in yaşadığı bilinmektedir ama haklarında daha fazla bilgi yoktur.

TRABZON'dan ilk bahseden, ONBİNLER'İN SEFERİ'nden kalan 8.000 askerle şehre gelen XENOFON'dur. (M.Ö.400, Anabasis, IV, sf. 8,12) Şehir SİNOP'a vergi ödemekteydi. Eski adı TRAPEZUS ve TRAPEZA idi. APOLLON KÜLTÜ'nün hâkim olduğu şehir işlek bir liman idi. Eski TRABZON paralarının bir yüzünde APOLLON başı, diğer yüzünde de bir gemi burnu ile çapa vardır.

PERS savaşlarına gemileriyle katılan TRABZONLULAR, bir ara kurtuldularsa da, daha sonra PERS Satrabı DATAMES'in iktidarında tekrar onların idaresine girdiler. Onun ölümü ile özerk oldularsa da, M.Ö. 331 yılında İSKENDER'in hakimiyetine girdiler... TRABZON M.Ö. 280 tarihinde, 1. MİTHRİADES'in PONTUS Devleti'ne bağlandı.

TRABZON, PONTUS Devleti'nin gemi, kereste ve maden ihtiyacını karşılıyordu.

PONTUS Devleti, M.Ö. 100'lerde gücünü arttırdı, sınırlarını genişletti. 1. FARNAKES döneminde SİNOP'u da ele geçirdi ve devlet merkezi buraya taşındı. (M.Ö.183) Kıyıdaki GREK kolonileri de devlete bağlandı. TRABZON civarındaki MOSKLAR ve TİBARENLER hakimiyet altına alındı. Daha sonra BÜYÜK lâkabıyla bilinen 5. MİTHRİADES döneminde (M.Ö.150-120) GALATYA, PAFLAGONYA ve KAPADOKYA bölgesine üstünlük sağlandı. .. 6. MİTHRİADES zamanında (M.Ö. 113-63) devlet sınırları en geniş boyutlarına ulaşmış, KIRIM'a dek uzanmıştı. Bu devlet, RAHİPLER ve BEYLER sınıfı ile, PERSLER'e has bir yapıya sahipti.

PONTUS Devleti'nin Ege adalarına, hatta Yunanistan'a kadar yayılma siyaseti, onu ROMA İmparatorluğu ile karşı karşıya getirdi. ROMA İmparatoru POMPEUS, PONTUS ordusunu bozguna uğrattı. (M.Ö.66) Pontus toprakları parçalandı. Bir bölümü BİTİNYA'ya bağlandı (PONTUS-BİTİNYA eyaleti). GALATYA'ya bağlanan topraklar daha sonra İmparator ANTONİUS döneminde POLEMONLAR'a verildi (POLEMON PONTUSU). TRABZON ve civarı da DELOTARİOS'un hissesine düştü. Daha sonra PONTUS prenslerinden 1. POLEMON'un eline geçti.

1. POLEMON'un ölümünden sonra TRABZON da dahil olmak üzere, bütün PONTUS tekrar ROMA'nın eline geçti ve İmparator NERON tarafından tekrar GALATYA'ya verildi. (M.S. 63) Böylece PONTUS KRALLIĞI sona ermiş oldu. Buna göre, gerçek PONTUS devleti M.Ö. 285 ile M.S. 63 arasında varlık göstermiştir. Görüldüğü gibi YUNANLAR-GREKLER ile hiç bir ilgisi yoktur.

TRABZON daha sonraki imparatorlar döneminde önem kazandı. Şehri ANADOLU'ya bağlıyacak şekilde askerî bir yol yapıldı. Sahil yolu inşa edildi. Bu suretle İRAN ve MEZOPOTAMYA ile ticaret imkânı arttı. İmparator TRAYANUS (M.S. 98-117) döneminde TRABZON, bütün hak ve imtiyazlarından vazgeçerek, her bakımdan bir ROMA şehri oldu.

İmparator HADRİAN (M.S.130-131) döneminde şehre bir liman, hipadrom, amfiteatr, surlar ve su kemerleri yapıldı.