TRABZON VE HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR -3

Cuinet, 1890’da Trabzon Limanı’nda gerçekleşen dışsatımda Fransa, İngiltere ile Avusturya ve Almanya’nın önemli yer tuttuğunu belirtmektedir Fransa’ya Trabzon’dan gönderilen mallar arasında tomruk (765.400 frank), işlenmemiş hayvan derisi (582.660 frank) ve fasulye (351.000 frank) ilk sıraları almaktaydı. İngiltere’ye ise aynı dönemde, başlıca ketentohumu (174.112 frank), tomruk (110.000 frank), fındık (78.150 frank) ile mazı, zamk (50.800 frank) satılmaktaydı.

Cuinet’ye göre, 1890’da Avusturya ve Almanya Trabzon’dan ağırlıklı olarak mısır (242.100 frank) ile fındık (152.220 frank) satın almaktaydı. Yunanistan’ın toplam 169.070 franklık dışalımının 146.400 franklık bölümünü üzüm oluşturmaktaydı. Rusya’ya satılan en önemli ürün ise fındık (140.790 frank) idi.

1890’da Trabzon Limanı’na en çok mal gönderen ülke, toplam 8.059.620 franklık dışsatım hacmi ile İngiltere idi. Bunun çok büyük bir bölümünü pamuklu dokumalar (6.255.760 frank) oluşturmaktaydı. Avusturya’nın 4.000.000 franga yaklaşan dışsatım hacminin 1/3’ten fazlasını, 1.400.000 frank ile konfeksiyon malları, 719.145 frank ile şeker ve 565.000 frank ile de çuha ve kalın yünlü dokumalar kapsamaktaydı. Aynı dönemde, Belçika ve İsveç’ten Trabzon Limanı’na 143.010 frank değerinde işlenmiş bakır, çinko, kalay,demir eşya ve dikiş makinesi; Yunanistan’dan ise başlıca 6.000 frank değerinde deri, post ve kundura gelmekteydi. Fransa’nın Trabzon’a sattığı başlıca iki dışsatım ürünü de, şeker (492.480 frank) ile kahve (336.000 frank) idi.

Cuinet, 1887-1890 döneminde, Trabzon Limanı’ndan dışarı gönderilen İran kaynaklı malların ortalama değerinin 6.000.000 frank olduğunu yazmaktadır.

Cuinet’ye göre, 1887-1890’da Trabzon Limanı’ndan dışarı gönderilen İran mallanılın dağılımı şöyleydi:

Yıllar Değeri (frank)

1887   5.991.310

1888  5.362.863

1889   6.885.000

1890   8.000.170

Cuinet’ye göre aynı dönemde, Trabzon Limanı’ndan İran’a gönderilen malların ortalama değeri ise 15.000.000 frangı bulmaktaydı.

Cuinet’nin verilerine göre, 1887-1890’da, Trabzon Limanı’ndan îran’a gönderilen malların dağılımı şöyleydi:

Yıllar  Değeri (frank)

1887  14.036.155

1888  13.971.479

1889  17.568.500

1890  16.709.155

Cuinet’nin verilerine göre, 1890’da Trabzon Limanı’ndan dışarı gönderilen İran malları arasında tömbeki ve kuru üzüm önemli yer tutmaktaydı (Tablo 12). Aynı tarihte, Trabzon Limanı’na getirilip, İran’a gönderilen toplam 72.760 koli mal arasında 31.152 koli ile pamukluların ağırlıklı bir payı vardı.

Cuinet’nin verilerine göre, 1890’da Trabzon Limanı’ndan dışarıya satılan en önemli İran malı, toplam dışsatım değeri 2.700.0                frangı bulan halı ve kilim idi.

Cuinet’ye göre, 1890’da Trabzon Liman’ından dışarıya satılan İran kaynaklı en önemli üç ürünün dağılımı şöyleydi:  

Ürün Adı Değeri (frank)

Tömbeki 2.300.000

Şal ve İpek 1.700.000

Halı, Kilim 2.700.000

Yine Cuinet’ye göre, İran’a 1890’da Trabzon Limanından gönderilen en önemli mal, toplam dışalım değeri 12.350.000 frangı bulan yünlü ve pamuklu kumaşlardı.

Cuinet’ye göre, 1890’da Trabzon Limanı’na gelerek İran'a gönderilen önemli ürünlerin dağılımı şöyleydi:

Ürün Adı             Değeri (frank)

İpekliler               300.000

Şeker    1.065.000

Çay        1.200.000

Yünlü, Pamuklu

Kumaşlar             12.350.000

Cuinet’ye göre, 1890-189l’de Trabzon Limanı’na uğrayan 517 buharlı geminin 124’ü Osmanlı, 110’u Fransız, 106’sı Avusturya ve 104’ü de Rus bandıralıydı. Aynı tarihlerde Trabzon Limanı’na gelen toplam 9.013 yelkenliden 8.975’i Osmanlı gemisiydi.

Cuinet'nin verileriyle, 1890-1891’de,

Trabzon Limam’na gelen çeşitli gemilerin

sayı ve tonaj dağılımı şöyleydi:

Bandıra        Buharlı  Yelkenli

İngiliz            Sayı

23   Tonaj

22.972          Sayı        Tonaj

Avusturya   106         116.836                —           —

Danimarka  10           11.231   —           —

Fransız         110         128.967                —           —

Yunan           37           33.068   3             1.129

Osmanlı       124         94.894   8.975     59.372

Rus                104         118.181                35           2.765

Öbürleri       3             4.021     —           —

Toplam        517         530.170                9.013     63.266

1889

Toplamı       554         528.943                8.093 42.305

Cuinet’nin verilerine göre, 1890’da Trabzon Limanı’nda gerçekleşen İran dışsatımının büyük ölçüde Osmanlı Devleti’ne yönelik olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde, İran’ın Osmanlı Devleti’ne toplam dışsatımının değeri 5.000.000 franga yaklaşmaktaydı (Tablo 13). İkinci sırayı, toplam 1.981.340 frank ile İngiltere almaktaydı.

Bunun da büyük bölümünü, toplam değeri I.261.800 frank olan halı ve kilim kaplamaktaydı. İran bu dönemde, Fransa’ya 177.000 franklık halı ve kilim, 112.500 franklık da yün satmaktaydı. Aynı dönemde, Yunanistan’a Trabzon Limanı yoluyla, İran’dan 194.0   franklık tömbeki gönderilmekteydi.

Tömbeki, Osmanlı Devleti’nin İran’dan satın aldığı ürünler arasında da ilk sırayı almaktaydı. Ayrıca, şallar ve çeşitli ipekliler ile hah ve kilim İran’ın Osmanlı Devleti’ne sattığı en önemli mallar idi.

Aynı dönemde, Cuinet Trabzon Limanı yoluyla, İran’a en çok İngiltere’nin mal sattığını belirtmektedir. İngiltere’nin toplam 11.712.750 franklık İran dışsatımının en büyük bölümünü, yaklaşık 10.000.000 frank ile pamuklular oluşturmaktaydı. İran, 1890’da Avusturya’dan 1.549.000 frank değerinde bez ve çeşitli yünlüler; Belçika ve İsveç’ten yine 180.000 franklık yünlü kumaşlar ile 90.000 franklık eğrilmiş pamuk ipliği; Fransa’dan 1.065.300 franklık şeker; Osmanlı Devleti’nden ise 30.200 frank değerinde çeşitli uyuşturucu maddeler ile kırmızı boya satın almaktaydı (Tablo 14).

1901 Trabzon Vilayet Salnamesi’ne göre, Trabzon’a gelen İran transit mallarının en önemlileri manifatura eşyası, şeker, çay,kibrit, mum, sahtiyan ve kâğıt idi.

1904 Trabzon Vilayet Salnamesi ise, 1901’de Trabzon Limanı’ndan dışarı satılan mallar arasında kuru üzüm ve badem (7.393.000 kıyye), koyun ve sığır (5.800.000 kıyye), buğday, arpa gibi tahıllar (1.859.000 kıyye), fındık (4.387.000 kıyye), fasulye (3.518.800 kıyye) ile sadeyağ ve yumurtanın (1.310.000 kıyye) büyük yer tuttuğunu kaydetmektedir.