Trabzon Havalisinde Yaşayanlar Öz Ve Öz Türktür – 6

Canik Livası

18 Samsun Mutasarrıfının gönderdiği cetvel muhteviyatı

(Ahaliden 11 şehit, 7 esir/ Samsun ve ilçelerinin 1915 yılı hasar tespit tutarı 1.562.538 kuruş buna 1916 Fatsa bombardımanı eklendiğinde 1.751.346 kuruşu buluyordu.) 167.275

Belgeden de anlaşılacağı üzere, Trabzon Vilayeti hudutları dahilinde Rus bombardımanları nedeniyle meydana gelen maddi zayiat oldukça yüksek bir meblağ oluşturmaktadır.

Karadeniz sahilleri 1915 yılı boyunca Rus saldırılarına maruz kalmıştır. Bu durum yerel idareciler tarafından sürekli olarak İstanbul’a iletilmiştir. Pek çok kez bombardımanlar hakkında bir günde birkaç telgraf çekildiği gibi, gemilerin görülmesi durumunda dahi bilgi verilmekteydi. Nitekim bunlardan biri, Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey tarafından, Batum istikametinden gelen iki Rus kruvazörünün 10 Ocak 1915’te, Hopa  kasabasını bombardıman ettiği şeklinde merkeze iletilen bir telgrafa konu olmuştur. Bir diğeri ise 28 Ocak 1915 tarihli telgraftı.

8-10 Şubat 1915 tarihlerinde yine Vali Cemal Azmi Bey’in çektiği telgrafta, Rize’de meydana gelen bazı hadiseler özetlenmekteydi: Öğleden sonra dört buçukta Atina tarafından gelen dört bacalı, iki direkli iki Rus torpidosu Rize’yi geçerek Arkotil mevkiinde bir sandalı tahrip etmiş daha sonra askeri kışla, depo ve askerlik şubesinin misafirhanesine yüzden fazla mermi atmıştır. Epeyce bir tahribattan sonra bu defa beş on mermi de Askoroz mevkiine atılmış, can kaybı olmamıştır.

Cemal Azmi Bey’in çektiği bu telgrafta Akçaabat Kaymakamlığının verdiği bilgiler de yer almış, düşman filosundan iki torpido muhribinin kara ve denizde verdiği hasarlar sıralanmıştır. Buna göre Hacı Beşir mevkiindeki değirmenin yanında bulunan şose köprünün iki ayağı hafif surette zedelenmiştir. Sera Deresi ağzında bulunan Civanlı Haşim oğlu Hasan Reisin kayığı batmış, aynı mevkide Kalcızade Süleyman Bey’in hanesinin alt kısmı tahrip olmuştur. Yine Saldı oğlu Ali Osman Reisin kotrası, Sera Deresi sahilinde bulunan Samsun motoru, Rizeli Ahmet Reisin portakal yüklü kayığı da batmıştır. Sera ile Hacı Beşir arasındaki şose köprüye de üç mermi isabet etmiş ve ciddi hasar meydana gelmiştir.

Rus saldırıları 25 Şubat 1915 tarihinde Sinop’un bombardıman edilmesi ile sürdü. Diğer sahil şehirlerinde olduğu gibi sivil gemilerin zarar görmesi tazminat taleplerini de beraberinde getiriyordu. Nitekim bu bombardıman esnasında gemilerinin battığı iddiasıyla Delez oğlu Osman ve Edirneli Müezzinzade Hacı Mehmet ve Hacı Yakub imzalarıyla dilekçeler sunulmuş ve tazminat istenmiştir. Bunun için Dâhiliye Nezareti tarafından, mahalli tazminat-ı harbiye komisyonunca inceleme yapılması kararlaştırılmıştır. Yapılan incelemede bombardımanda yara alan ve daha sonra batan geminin nakil işini tamamladığı ve ücretini aldığı anlaşılmış, askeri görev sırasında battığı iddiasıyla istenen tazminat reddedilmiştir. Ancak hususi tazminat konusu olabileceği düşüncesiyle keşif sonrası gemiye 1200 lira kıymet belirlenmiştir.

Benzer şekilde diğer bir kaptan “Nimet-i Hüda” adında ve 63 tonilato büyüklüğündeki gemisinin Sinop limanında bulunduğu sırada Rus saldırısı sonrası battığı ve aileleriyle birlikte mağdur oldukları gerekçesi dolayısıyla 700 lira yardım talebinde bulunmuştur.

30 Mart 1915 Bolu Mutasarrıf Vekilinin Dâhiliye Nezaretine gönderdiği yazıda Zonguldak’ın bombalandığına dair bilgiler mevcuttur. Bu saldırıda Zonguldak merkezde 13 hanenin tamamen ve 6 hane ile bir dükkân ve bir otelin de kısmen hasara uğradığı ve Hükümet Konağı civarında bir kiremit mağazasına atılan bombadan mağazada bulunan zift ve yağlı boyaların yangına sebebiyet verdiği; Kozlu’da 15 hanenin önemli derecede ve Kilimli’de maden idaresiyle demirhane ve telgrafhanenin nispeten hafif bir halde harap olduğu bilgisi verilmektedir. Ayrıca Şirket-i Osmaniye’nin maden direklerinin bir bölümü de parçalamıştır.

17 Aralık 1915 tarihinde saat on yedide on bir parçadan mürekkep Rus harp gemileri Sinop civarına gelerek ve bunlardan üçü de limana girerek fasılalarla attıkları yirmi altı mermi ile iki kayık ve Yunan bandıralı bir vapuru batırmışlardır. Saldırı sırasında karantina idaresi tamamen ve iki hane de kısmen tahrip olmuş, bir eczacı hafif bir surette kolundan yaralanmıştır.