Şehit Demek Kimler İçin Doğrudur?

Değerli okurlarım, ülkemizde terör olayları ve trafik kazaları, iş kazaları arttıkça, insanlarımız can kaybı yaşadıkça toplumsal değerlerimizde değişmeler olduğunu düşünmekteyim. Toplumsal değerlendirmelerimizden daha doğrusu dinsel açıdan değerlendirmelerimizden olan Şehitlik kavramı da geçmişten günümüze kapsam genişlemesine uğramış gözükmektedir.

Çünkü geçmiş zamanlarda İslam toplumunda vatan müdafaası yapılan savaşlarda hayatını kaybedenler için kullanılan Şehitlik kavramı bugün daha farklı sahalarda hayatını kaybeden bireylerimiz için de kullanılmaya başlanmıştır. Geçmiş kronoloji içinde baktığımızda gerek savunma gerek saldırı savaşlarımızda hayatını kaybeden bireylerimiz için Şehit yaralı olarak savaşlardan arta kalanlara Gazi dendiğini görüyoruz. Şehit tabirini tek bir birey için kullanırken, şüheda tabirini Şehitler topluluğu, Şehitler çoğunluğu yerine kullandığımızı görmemiz mümkündür.

Yine Şehit olan bireylerimizin cinsiyetine göre de bayanlar için Şehide, erkekler için Şehit dendiğini şüphesiz hepimiz biliriz. Bu çoğunluğun bildiği bilgilerimize karşılık Şehitlik konusunda toplumumuzun tam olarak kavrayamadığı bilgilerimiz de vardır. Mesela toplum olarak hiç bir zaman topluca hangi konuda mücadelelerde hayatını kaybedenlere Şehit dendiği konusunda fikir birliğine varamayız. Bazı bireylerimize göre vatan müdafaası uğruna Şehit denirken, bazı bireylerimize göre din müdafaası uğrunda ölenlerimiz Şehittir. Hatta bazılarımıza göre namus uğrunda ölenler Şehit olurken, yine bazılarımıza göre can kurtarmak uğruna ölenler de Şehittir. Ne tuhaftır ki Şehitlik kavramını genişletip haksız yere ölen herkesi, tabii afetlerde ölen herkesi, amansız hastalıktan ölen herkesi Şehit kabul eden anlayış sahiplerimiz de mevcuttur. Ancak bütün bu anlayışlar Şehitlik kavramının kapsamını genişletirken bence İslami açıdan Şehit kelimesinin kastettiği manayı ortadan kaldırmaktadır. Kur-an ve Hadislerdeki Şehit kavramına baktığımızda genellikle din, vatan, korumak uğruna hayatlarını hiçe sayarcasına mücadele edip düşmanları tarafından öldürülenlerin kastedildiğini anlayabiliriz.

Bu yüzden de geçmişten günümüze genellikle savaşlarda ölenlerin Şehit kabul edildiği anlayış toplumumuza hakim olmuştur. Ne var ki eskiden beri toplumumuzda Şehitlik kavramı konusunda tereddüt yaratacak durumlar daima mevcut olmuştur. Hz. Muhammed devrine baktığımızda Şehit kabul edilen kimselerin müşriklerle mücadele ederken hayatını kaybeden İslam bireylerin kastedildiğini görürüz. Ama Hz. Muhammed'in vefatından sonra İslam bireyler ve kitleler arasında da mücadeleler ve savaşlar çıktığını binlerce, on binlerce hatta yüz binlere varan ölümler gerçekleştiğini görürüz. İşte bu durumda bu ölenlerin hangisinin Şehit hangisinin olmadığı konusunda İslam bireylerin kafalarında tereddütler oluşmaya başladığını söylemek hata olmayacaktır. Peygamberin eşi Hz. Ayşe yönetimindeki İslamlarla, Peygamberin amcasının oğlu ve kızı Fatma'nın eşi yani damadı Hz. Ali'nin askerleri arasında cereyan eden Cemel vakasında her iki taraftan ölenler de nasıl olup da Şehit olacaklardır. Eğer her savaşta ölen Şehit olacaksa işte bu savaşta her iki tarafta ölenin de Şehit olması lazım.

Ama Kur-an ve Hadis hükümlerine göre din, namus ve vatan uğruna, can kurtarmak uğruna ölenler Şehit olacaksa bu iki taraftan hangisi bu kavramlar uğruna ölmüştür ki onlara Şehit diyelim, diğerlerini o Şehitlik makamı dışında tutabilelim. Aynı şey Sıffın savaşında Kerbela vakasında göz önünde tutulursa Şehit olanlar kimlerdir? Şehit olanlar Hz. Hüseyin taraftarları mıdır, yoksa onlarla çarpışırken karşı taraftan ölenler midir? İslam dini insan öldürmeyi yasaklayan bir din olduğuna göre bu olayda Şehit diyebileceğimiz kimlerdir? İşte İslam dünyasında Hz. Muhammed'den sonra başlayan Şehitlik konusundaki tereddütler kime Şehit denilip denilemeyeceği konusu daha o zamandan itibaren yanıt bekler durumdadır. Kaldı ki bu tür olaylar daha sonraki dönemlerde de devam ettiğinden Emevi Abbasi çekişmesi sırasında, Abbasi Fatımi çekişmesi sırasında, Eyyubi Fatımi çekişmesi sırasında, Selçuklu Eyyubi çatışmalarında, Selçuklu İlhanlı çatışmalarında, Anadolu'daki beylikler arasındaki çatışmalarda Osmanlı Memluk, Osmanlı Akkoyunlu, Osmanlı Safari çatışmalarında da ölenlerin hangi tarafa ait olanların Şehitliği konusunda tereddütler söz konusu olabilecektir.

Çünkü bütün bu taraflar İslam olup aralarında din konusunda müdafaa edilecek, bu uğurda ölünecek mücadeleler olmaması gerekir. Ancak bu taraflardan birisi diğerinin toprağını ele geçirmek için saldırıya geçtiğinde toprağını müdafaa eden tarafın verdiği ölülerin Şehit sayılması düşünülebilir. Ama ne yazık ki hepsi İslam olan bu tarafların, bu devletlerin kendi ölenlerini Şehit saydığını görmekteyiz. Devamı yarın