Musevi Türkler Var Mıdır?

Bu valilere bütün Göktürk devletinde ve Hazar devletinin diğer yerlerinde olduğu gibi Kırım dada Tudun yada Tuyun denilmiştir. Gotlar kendi şehirlerinde hakimiyetine sahiptiler. Hazarlar bu hakimiyeti yavaş yavaş ortadan kaldırdılar ve 787 de Gotların Kırım’daki kaleleri olan Doros’u işkal ederek, Kırım da Gotların hakimiyetine son verdiler. 835 te Hazarlar Don nehri üzerinde Sarkii kalesini inşa ederek, bozkır kavimlerine karşı tedbirler aldılar. Ukrayna merkezi olan Kiyev Hazar hakanına tabi üç kabile tarafından tesis edilmişti.

Komşu devletlerden Bizanslar ile Araplarda Hazar hakanları ile ilişkilere önem vermiştir. Daha 702 de Bizans imparatoru Justinianus (2) Hazarlara iltica edince hakanın hemşiresiyle evlenmişti. İmparator Konstantin (5) de 731 de Hazar prensesiyle evlendi, bu prensesten oğlu ve halefi Leo ya bundan dolayı ‘Hazar Leon1 deniyordu. Araplardan da Abbasi halifesi Manşur zamanında Ermeniye valisi olan Yazid b. Usayd al Sulami bir Hazar prensesiyle evlenmiş ve bundan bir oğlu olmuştur.

Harun al Raşit zamanında Bermekilerden Fazl b Yahya da 798 de bir Hazar presesiyle evlendi.Fakat bu evlilikler Araplara uğurlu olmadı. Her iki hatunun vefatı zehirlenme ile izah edilerek Hazarlara iki defa İslam ülkelerine taarruz fırsatını verdi. Yezidin karısının ölümü ile 100.000 kadar Hazar ordusu Ast Tarhan isminde bir komutan idaresinde Ermeniye ve Azerbaycan’a girdi ve Müslüman vilayetlerinden 100.000 kadar esir alıp götürdüler.

Önceden Hristiyanlık ile Musevilik arasında sallanan Hazar hakanı ile maiyeti, Harun el Raşid’in halifeliği zamanında Museviliği resmen kabul ettiler. Musevi olmakla beraber hakan ve maiyeti dini taassup eseri göstermedikten başka Müslüman tüccarları himaye etti.

Payitahtı EtiI’de gerek Müslüman, gerek Hristiyan camiaları Hazarlara ve Yahudilere nispeten ekseriyet teşkil ediyorlardı. 10. asırda burada 10.000 den fazla Müslümanın 30 camii ve bir Ulucami vardı. Müslümanların ayrı kadıları vardı, Masudi’ye göre, memlekette yedi baş kadı vardı ki bunlardan ikisi Hazarların, ikisi
Müslümanların, ikisi Hristiyanların ve biri de Şakaliba (Slav ve Cermenler) ile Rusların ve kitabı olmayan diğer milletlerin işini görürdü. Müslüman kadılar Kur’an’a, Hazarlar Tevrat’a, Hristiyanlar İncil’e ve kitabı olmayanlar da kendi adetlerine göre hükmederlerdi.

Zamanımızda Nuh’un gemisini Ağrı dağında arayan Hristiyan alimleri gibi, 9. asırda Müslüman alimleri de Ya’cuc ve Ma’cöc şeddini Hazarlar memleketinde aradılar. Hazar hükümeti buna müsaade etti. Halife el Vasik billah tarafından bu maksat ile Hazarlar ülkesine gönderilen büyük riyaziyeci Muhammed Musa al Harizmi ve Sallam al Tarcuman, Hazar hakanının naibi Tarhanın himayesi ile bu tetkikatı yaptılar. Sallam bu memlekette böyle bir şeddin bulunmadığını, bunu daha uzakta Tiyan Şan tarafında Ezgişler memleketinde aramak gerektiğini Hazar memleketinde Öğrendi.

Fakat Hazar hakanı bazen Yahudilik gayreti güderek İslamlar karşı vaziyet almıştır. 10. asır başlarında Abbasî devletinde karmatiler ihtilali hazırlanırken memleket dışında Bizan, Türk ve Hazarlardan yardım bekleniyordu. Bunu karmatilerin rehisi Abü Tahir Süleyman al Cannabi bir şiirinde açıkça söylemişti. Halife Muktadir billah Hazar hakanına tabii fakat Müslüman olan orta İdil Bulgar ilteberinin kendisini Hazarların zulmünden korumak için kale bina etmek hakkındaki ricasını kabul ederek bir heyet gönderdi. Bu memlekete İslam propagandası da yapmak ve kaleler bina etmek için tahsisat ayırdı.

Kaleler inşa olundu. Hazar ülkesinin arkasında halifeliğin aldığı bu stratejik tedbirler yine Hazarlara tabii olan Üst yurt ve şimdiki Ural vilayetinde oturan Oğuzlara da uygulanmıştı. Hazar hakanı bu tedbirlerin manasını elbette anlıyordu. Endülüs’te Yahudi havralarının yıktırılmasına karşı, hakan 922 de Etil deki Müslüman büyük camimin minaresini yıktırmış ve müezzini öldürtmüştü. Bu hareket Muktadir Billah’m elçi heyeti Bulgar da bulunduğu sırada yapılmıştır. Hazar hakanı Hristiyan Bizans Yahudiliğe karşı aldığı tedbirlerini de karşılıksız bırakmadı. Devam edecek…