Hatalarıyla, Başarılarıyla Kanuni Sultan Süleyman

Aynı şekilde dedesi Fatih zamanında babası Yavuz zamanında Balkanlardan elde edilen topraklara Macaristan sahasında bazı eklemeler yapsa da Avusturya imparatorluğunu dize getirememiş kuşattığı viyana önünden hezimetle geri çekilmiştir. Bununla da kalınmamış Avusturya arşidükü Ferdinand’dan kuzey Macaristan topraklarını hiçbir zaman kurtaramamıştır. Hindistan sahasında Portekiz ile girişilen deniz seferlerine gereken önemi vermediği içindir ki bu seferlerde hezimete uğramış. Osmanlı devleti bütün haşmetine rağmen Portekiz karşısında Hint denizlerinde yenilgiyi kabul etmiştir.

Hürmüz boğazı ve kızıl denizden öteye çıkamaz duruma gelen Osmanlı denizcileri Hint okyanusunu Portekizlilere terk etmek zorunda kalırken ümit burnunu dolaşan yeni deniz yolu nedeni ile Akdeniz’den uzaklaşan baharat yolu Akdeniz’e tekrar döndürülememiştir. Bütün bunlara rağmen bazı başarılar elde etmişse de bunu da babasının zamanında yetişen denizcilere ve askerlere borçludur. Kanuni adındaki kanuna riayet eder mahiyetteki anlama uygun hareket eden bir padişahta olmamıştır.

Çünkü ne verdiği sözlere riayet etmiş ne de Osmanlının devlet usulüne uygun hareket etmiştir. Tahta geçer geçmez babasının devrinden iş başında kalan Sadrazam Piri Mehmet Paşa’yı görevinden azlettiği zaman onun yerine 2. Vezir durumunda ki Ahmet Paşa’yı ataması gerekirken bunu yamamış hatta sıralamada bulunan diğer 7 guppe altı vezirinden olamayan kendi hizmetindeki odabaşısı İbrahim ağayı Sadrazam tayin etmiştir. Gelecekte Pargalı İbrahim paşa yahut makbul İbrahim paşa ölümünden sonra ise maktul İbrahim paşa olarak anılacak olan bu şahsın normal prosedüre uygun olarak gerçekleşmeyen ataması onun kanun ve usul tanımadığının kanunlara riayet etmekten uzak olduğunun en basit göstergelerinden biridir.

Yine aynı şahsa Sadrazam olurken sağ olduğum sürece seni öldürtmeyeceğim diye söz vermiş olmasına karşılık daha sonra eşi Hürrem’in tesiri ile onu idam ettirmesi ise Kanuni’nin verdiği sözleri tutmadığının tutmayacağının en açık gösterilerinden biri olmuştur ki aynı tarzda bir sözü daha sonra öldürteceği oğlu şehzade Mustafa’ya verdiğini buna rağmen onu da öldürttüğünü dile getiren kaynaklar mevcuttur.

Kanuni’nin sözünü tutmamasına örneklerden birisi de Trablusgarp’ın fetih halinde beylerbeyliğinin Turgut Reis’e verileceğine dair vaadini Trablusgarp fetih edilince buranın beylerbeyliğini başkasına vermesinde de görürüz. Gerçi daha sonra Turgut’un bizzat Kanuni’nin karşısına çıkması ve şikayeti üzerine bu durum giderilmiştir. Ancak ilk ağızda bu sözün yerine getirilmemesi Kanuni’nin sözünü tutmamasının örneklerinden olmuştur.

Kanuni Sultan Süleyman Osmanlıdaki kanunlara riayetsizliği Barbaros Hayrettin paşanın ölünden sonra Turgut Reis dahil pek çok ünlü deniz kaptanı mevcutken geleceğin Sokullu Mehmet paşası gibi karacı bir askeri kaptanı derya tayin etmesinde de görmekteyiz.

Sözün kısası kanuni Osmanlının iç hukukunda işine geldiği zaman Kanuni şartları uymaktan uzaklaşa bilen hiçte kanuni olmayan ama kendi tahtı tehlikeye girince ya da girdiği zaman evlatlarını öldürmek için Fatih kanun namesini kundaktaki torunlarını bile öldüre bilecek şekilde ifrata giderek uygulamaktan çekinmeyen Kanuni bir padişah olabilmiştir. Kısaca tahtı tehlikeye girdiğinde evlatlarını dahi öldürtebilen evlat katili bir padişah olabilmiştir.

Bütün bunlara rağmen devrinde devlet en üst seviye de devlet adamları bilim adamları askeri şahsiyetler hukuk ve din adamları edebiyatçılar mimarlar yetiştirdiğinden devri Osmanlının en parlak devirlerinden biri olmuştur. Birçok seferlere çıkmış ordusunun mükemmelliği ile karşısında ki rakiplerin zayıflığı nedeni ile pek çok zaferler kazanmıştır. Denizlerde Barbaros ve devrinin diğer büyük denizcileri sayesinde büyük deniz zaferleri kazanılmış Preveze gibi bir zaferle Akdeniz Osmanlı kontrolüne sokula bilmiştir. Devam edecek…