BANDIRMA’YA ADINI VEREN YEREL TANRI PAN

Klasik çağa atfedilmesi gereken bu kısa şarkı oldukça şairane bir kompozisyon niteliğindedir. Tanrının şarkı söylerken yaptığı dansın betiminde, bu şarkının yankısının Olympos'a ulaştığı ve bir evren şarkısı olarak nitelendiği noktada kompozisyonun en şairane durumuna yükseldiği görülür. Ozanın halk tarafından sevilen bir tanrı olan Pan' a Evren Tanrısı izlenimi verdiğine hiç şüphe yoktur.

Orpheus'un on birinci manzumesinde Pan'ın evren tanrılığıyla olan ilişkisi çok daha güçlü biçimde vurgulanmıştır. Bu manzumenin pek çok kısmında Pan kültüne özgü ifadelere de yer vermiştir. Arkadia'lı çoban tanrının vurgulandığı net bir şekilde anlaşılmaktadır:

Pan'ı çağırıyorum, güçlü olanı, hayvanları otlağa götüreni, herkesin

Evrenini Ki gökyüzü, deniz, her şeye hükmeden dünya oradadır

Ve ölümsüz ateş; zira öğeler Pan 'ın uzuvlarıdır.

Gel, muhteşem, dansçı, gezen, hayat kadınlarının kült yoldaşı,

Keçi çobanı, Bacchalar, tanrı aşığı, kovuklar sakini,

Ölümlülere hayallerin yardımcısı, korkulara neden olan,

Kaynakta keçi çobanlarının yoldaşı ve sığırtmaç,

İyi iz süren avcı, Echo aşığı, Nymphalarla birlikte dans eden.

Yeryüzünde filizlenmiş, çok isimli tanrı.

Yeryüzü hâkimi, çoğaltıcı, ışık taşıyıcı, verimli, Paian.

Kovuklarda ikamet eden, güç taraftarı, gerçek Zeus, boynuzlu.

Senin sayende yeryüzünün sonsuz sathı dayanıklı olacak,

Çırpıntılı denizin derinden gelen kabamı asına neden olan

Ve Okeanos, dünya çevresinde ağır ağır dönen,

Ve kısa yaşam parçası, yaratıkların ateş altına alınması,

Ve buna ilaveten en zarif alev gözü.

Bu tanrısal kat senin talimatların la çalışır.

Sen tüm tabiatı önsezinle değiştirirsin

Sınırsız dünyada insan soyunun koruyucusu.

Şimdi ama muhteşem Baccha, tanrı aşığı kurbanlarına gel,

En kutsal ve iyi bir hayat sonu ihsan et,

Dünyanın sınırlarına kadar aramaya gönderen Pan/reni.'

Din tarihi açısından büyük bir önem taşıyan, Pindaros'un Pan'a atfen

Kaleme aldığı manzume bugün kaybolmuştur. Wilamowitz'e göre

Çalışmasına göre179 Pan'ın Hellas'da Thebai'deki kültü Ana Tanrıça Kybele

İle aynı tapınağı paylaşmaktadır. Pan Anadolu'dan ithal edilen Ana

Tanrıça'nın oğlu olarak değil, Pindaros'un köpek olarak nitelediği

Hizmetkarı olarak gösterilmiştir. Tanagra'daki bir köyde M.Ö.5. yüzyılın

İkinci yarısına ait bir rölyefte Pan Ana tanrıça ile birlikte görülmektedir. Bu rölyefe göre Pan tanrıçanın yanında çömelmiş bir vaziyette durmaktadır. Tanrı ve tanrıçanın sol tarafında ise bir aslan durmaktadır. Bunların önünde biri bir Tympanon ve biri de bir meşale taşıyan beş kız çocuğu durmaktadır. Thebai’nin kent tanrısı Dionysos ile Pan arasındaki ilişki açısından önemlidir kanıt olabilecek sakallı bir adam tasvir edilmiştir. Ana tanrıça ve Pan'ın bir arada tasvir edildiği diğer bir eser deBoiotia'da bulunan ve Berlin Müzesinde sergilenen bir kaptır. Burada, sol Tarafta bir kayanın üzerine oturmuş, başının arkasını bir tülle süslemiş Ana Tanrıça net bir biçimde görülmektedir. O'nun önünde ise Hermes'e çam dalı Uzatan Pan durmaktadır. Sahnenin biraz daha sağında iki veya üç dansçı bulunmaktadır. Pan daima insan ve keçi arasında karışık bir figür olarak tasvir edilmiştir. Yukarıda da değindiğimiz gibi Homeros Hymnos'unda Pan keçi Ayaklı iki boynuzlu sakallı ve bol saçlı bir bebek olarak betimlenmiştir. Herodotos Pan'ı Bir keçinin yüzüne ve bacaklarına sahip olarak belirtir.Platon isel83 üstü Tüysüz, altı ise tüylü ve keçiye benzer olarak babası Hermes gibi boynuzlu, Çirkin burunlu, kaba sakallı, ayrık toynaklı ve kuyruğu kalçasının üstünde Olan bir yaratık olarak betimler. Apollodorus ise boynuzlarını güneşin ve Ayın temsilcisi olarak açıklar. Lekeli panter derisini yıldızlara, alt tarafının Kabarık tüylerini gerçek dünya ve içinde yaşayanlara benzetir, kavallarını Dünyanın rüzgârlarına, keçi ayaklarını fırtına, bulut ve atmosferin Kargaşasına benzetir. Pan'ın alt kısmının gerçek ve dünyevi iken, insan Görünümündeki üst kısmının ilahi aklı sembolize ettiği şeklinde açıklar.  Latin şairi Vergilius ise Pan'ın bütün kaba unsurlarını dünyevi ve ilahi Unsurlar olarak açıklar. Peloponnesos'ta bulunan bronz heykellerde Pan adım atar pozisyonda,Elbisesiz, aşağı inmiş sol elinde syrinx tutar şekilde, sağ elini öne doğru Uzatmış pozisyonda tasvir edilmiştir (Levha III). Vücudunun alt kısmı Burada tamamen keçi şekillidir. Başı da aynı şekilde bir tutam saç aşağıya Kadar inmiş ve sivri kulaklı olarak gösterilmiştir. Berlin Müzesinde bulunan Bir heykelde Pan yine aynı şekilde keçi ayaklı, ancak öküz başlıdır. M.Ö.5. yüzyılın 2. yarısında Pan tasvirlerinde dikkate değer bir değişim Vardır. Pan biraz daha insanileştirilmiştir (Levha IV). Pan burada tam bir İnsan şeklinde tasvir edilmiştir. Tanrının hayvansal görüntüsü sadece küçük Boynuzcuklarda bellidir. Boynuzcuklar alnından çıkmamış, bilakis ondüle Yapılmış saçlarının arasından çıkmıştır. Tanrı, aşağıya doğru uzanmış sağ Elinde syrinks tutmaktadır. 5. yüzyılın sonuna doğru dişi Pan ortaya Çıkmıştır. Dişi Pan zarif, genç, Keçi postu ile giydirilmiş ve çift flüt üfler pozisyonda ve nükteci şirinliği ön Plana getirilerek tasvir edilmiştir.Keçi bacaklı, saçları lüle lüledir. Elinde Ya bir elma, ya defne ağacından çelenk, ya da kova veya sepet taşımaktadır. M.Ö.4. yüzyılda Pan dekoratif olarak ve Nympha rölyefleri ile birlikte Kullanılır. Destek figürü olarak dekoratif Attık tipinde Pan daima Mantosuyla görünmektedir. Önceleri kürküyle karakterize edilmiş, daha Sonra kürkün yerini sade bir khlamys' almıştır. Hayvan unsuru daima keçi Bacakları, boynuzları ve özellikle de yüz çizgileri ile vurgulanmıştır. Sparta'da bulunan ve Atina National Museum'da sergilenen bir mermer Heykel bu tipi n iyi bir ömeğidirl88 (Levha V). Pan sırtıyla bir desteğe Dayanmış, kendi mantosuna tamamen sarılmıştır. Sağ kolu eliyle birlikte Mantonun içinde örtülüdür ve el göğsünde durmaktadır. Aşağıya inmiş sol Elinde Pan dokuz borulu syrinksini tutmaktadır. Keçisakallı, keçi kulaklıdır, Alnında hayvanlarda olduğu gibi uzamış tüyler vardır. Yüz ifadesi de hayvan Şeklindedir. Boynuzlar görünmemektedir ve keçi bacakları açıktadır. Yüz İfadesi hayvan şeklinde olmasına rağmen, ciddiyet ve ağırbaşlılık göze Çarpmaktadır. Pire'de bulunan ve Atina National Museum'da sergilenen bir başka Heykelde de şema aynıdır(Levha VI). Pan arkasını bir desteğe dayamıştır,Sağ  kolunu göğsünün üstünde mantonun altına dolamıştır, keçi bacakları  Açıktadır  ve aşağı sarkıtılan sol eli syrinks tutmaktadır. Sivri sakalı Gösterişsiz bir şekilde öne sarkmış, boynuzlar ise alnın üzerinde değil, Bilakis saçlarının arasındadır. Figür muhtemelen masa ayağı olarak Kullanılmıştır. M.Ö.5 ve 4. yüzyılda çok yaygın olan bir tasvir tipinde Pan, Mağarasında keçi ayaklarını birbiri üzerine atmış oturur vaziyette ve syrinksini Nymphalarla çalarken görünmektedir.l90 Pan'ın syrinks çalarken Veya bu müzik aletini ağzına götürürken, Nymphalarla birlikte gösteren Oldukça çok heykeli bulunmaktadır. Heraia'da bulunan Pan tapınağındaki sikkelerde kült heykelleri tasvir Edilmiştir.191 Pan burada avcı olarak ifade edilmiştir. Üzerinde khlamys Taşımakta olup sağ elini yana dayamış ve sol eliyle de av kargısına Dayanmıştır. Pan genç ve boynuzlu, fakat insan bacaklıdır. Pantikapaion sikkelerinde Pan dağınık saçlı ve sakallı, vahşi yüz ifadeli, Sivri kulaklı, fakat boynuzsuz, ara sıra çelenkli, sakalsız olarak Betimlenmiştir.192Helenistik dönemde yaşlı, sakallı Pan tipi geri gelmiş ve 3. Yüzyılın Sonuna doğru genç Pan tipleri ve genç Satyr tipleri birbirine çok  Yaklaşmıştır.