YUNUS EMRE’NİN REFORMCULUĞU

Yunus Emre’nin yetiştiği yüzyılda Türkçe Arap ve Acem dillerinin bakısı altındadır. Yunus Emre aynı sorunla karşılaştı. Zira Türk halk edebiyatının dili, Müslüman ideolojisinin dili değildi, İslam uygarlığını anlatmaya yetmiyordu. Yunus Emre bilinçli olarak Arapça’nın ve Farsça’nın gramer kurallarını kullanmamaya özellikle dikkat etti.

Yunus Emre, ilkin yabancı kelimeleri Türkçeleştiriyor. Mesela, Farsça “guş” demiyor, “KULAK” diyor, “çeşm” demiyor, GÖZ” diyor.

Yunus Emre, dil reformculuğunda daha ileri giderek, Farsça’dan yararlanıp Türkçe deyimler üretiyor. Yine örnek verecek olursak:

Farsça                                                                  Türkçe

---------                                                                ----------

Be zeban averdan                                           Dile getirmek

Kemer besten                                                  Bel bağlamak

Dem zeden                                                        Dem vurmak

Cefa keşiden                                                     Cefa çekmek

Gussa harden                                                   Gussa yemek

Yunus Emre Türkçe sözlerinin yanında bazen, “Bahadır, züht, mülk, mutlak, hicap, zinhar, tahammül” gibi nice yabancı sözcüğü kullanmaktan da çekinmiyor. Böyle olsa da; Yunus Emre, kendi zamanında kentlerde gelişen yazılı edebiyatın dilini halk diline yaklaştırmak, halk diliyle zenginleştirmek için, bilinçli bir çalışma yapmıştır. Bu çaba Yunus’un şiir dilini halkın anlaması sonucunu vermiştir. Onun reformculuğu bu çabadaki ölçülü davranışından gelmektedir.

Ve, İlhan Başgöz’ün Cumhuriyet yayınlarından “Yunus Emre” isimli kitabından istifade ederek yazdığımız bu yazılı sohbeti, yine aynı eserin bir şiiriyle tamamlayalım:

“Ben dost ile dost olmuşam

Kimseler dost olmaz bana

Münkirler bakar gülüşür

Selam dahi vermez bana

Ben dost ile dost olayım

Ölmezden evvel öleyim

Canımı kurban vereyim

Dünya baki kalmaz bana…”