UYGULAMADAKİ REJİMİMİZİN CUMHURİYET OLDUĞUNU SÖYLEMEK NE ORANDA MÜMKÜNDÜR?

Ciltler dolusu kitapların, dergilerin, günlük gazetelerin, internet sayfalarının araştırılması gösterecektir ki cumhuriyet denilen rejim kabaca halkın kendi kendini idare etmesi sisteminden başka bir şey değildir. Bu yönüyle baktığımızda yeryüzünde pek çok devletin Cumhuriyet adını taşımasına rağmen gerçekten halkın kendi kendisini idare etmesini ihtiva eden idare ile yönetilmesi söz konusu olmamaktadır.

Çünkü insan ve insan toplulukları halkın kendi kendini idare etmesini farklı şekilde değerlendirmekte. Farklı olarak algılamaktadır. Bazı toplumlarda ve devletlerde rejime halkın bir kısmı yahut bir sınıfı hakim olup tüm halkın adına halkı ve devleti yönetmekte buna Cumhuriyet idaresi denmektedir. Bazı ülkelerde ise halk adına değişik değişik evrelerde farklı siyasi guruplar devleti yönetmekte ve kendi gurupları dışındakilerin fikirlerini kale almadan hem içinde bulundukları halk kitlesini hem devleti yönetmektedirler. Buna da Cumhuriyet demektedirler.

Hatta bazen silah gücü ile devletin ve halkın yönetimini ele geçirenler hem halkı hem devleti yönetmekte bu rejime de Cumhuriyet dendiğini görebilmekteyiz. Kısacası Cumhuriyet kelimesini kullanmalarına karşılık farklı farklı biçimlerde farklı farklı hakimiyet kaynaklarına göre rejimler ve idare sistemleri görülebilmektedir. Bazı rejimlerde yani Cumhuriyet rejimlerinde hakimiyetin ve rejimin temeli işçi sınıfı olurken bazı Cumhuriyet rejimlerinde hakimiyetin kaynağı zenginler ve asiller sınıfı olabilmekte. Hatta bazı Cumhuriyet rejimlerinde rejimin dayanağı olan kitle din adamları sınıfı bizde ki tabir ile ulama sınıfı olabilmektedir. Çoğunlukla görünen bir dayanak gurubu ise silahlı kuvvetler dediğimiz kitle olmakta onların omuzlarında yükselen rejimin adı da Cumhuriyet olabilmektedir.

Dayanak ve kaynak itibarı ile farklılık gösteren Cumhuriyet rejimi ihtiva ettiği organlar bakımında da farklılık göstere bilmektedir. Bazı Cumhuriyet rejimlerinde rejimin temelini oluşturan organ milletvekillerinden oluşan meclisler olurken yani tek meclise dayalı bir parlamento oluştururken, bazı Cumhuriyet denilen rejimlerde ise rejimin temel organı olan parlamento senato ve millet meclisinden ibaret yahut senato ve temsilciler meclisinden ibarete bir iki bölümlü parlamento şeklinde olabilmektedir.  Cumhuriyet rejimlerinde yasam organı olarak ister tek meclisli ister çift meclisli olsun bir parlamento denilen meclis bulunması zorunluluğu söz konusu olurken bu meclis üyelerinin sayısı ülkelerin nüfus oranı ile hiçbir zaman orantılı olmamaktadır.

Bazen küçük bir ülkenin parlamento üye sayısı neredeyse kendinin 2-3 katı nüfus veya toprak büyüklüğüne sahip ülkenin parlamentodaki üye sayısına eşit veya ondan fazla bile olabilmektedir. Yine Cumhuriyet rejimlerinde ki icraat organlarının oluşması da görev yapması da birbirinden çok farklılık göstermektedir. Bizde ki gibi yahut bizdekine benzer rejimlerde ki gibi icraatın başı Başbakan olan ve kendisi ile birlikte ona bağlı bakanlar kurulundan oluşan bir icra organı söz konusu olurken bazı Cumhuriyet rejimlerinde Bakanlar Kurulu diyebileceğimiz icra organı direkt olarak devlet başkanının başkanlığında ve yönetiminde görev yapar bir durumda faaliyet gösterdiği de görüle bilmektedir.

1.’sinde devlet başkanı icra organı içerisinde sadece temsili olarak o organın başı gözükürken fiili olarak icra hakkı ve gücü bulunmazken, 2.’sinde bizzat fiili olarak her türlü icraata hak ve yetkisi bulunmaktadır. 1.Durumda devlet başkanının hiçbir sorumluluğu olmazken 2.Durumda devlet başkanının her şeyin sorumlusu olduğu görülmektedir. Yine Cumhuriyet rejimlerinde yargının durumuna baktığımızda da çok farklılıklar gözüke bilir. Bazı Cumhuriyet dediğimiz rejimlerde yargı 3.kuvvet olarak yasama ve yürütmenin yanında bağımsız olarak yer alıp onlara karşı yaptırım yetkisini elinde bulundura bilirken bazı Cumhuriyet rejimlerinde yargının bağımsızlığından söz etmek oldukça zordur.  

Sözün kısası Cumhuriyet dense de yeryüzünde uygulanan Cumhuriyet adlı her rejim gerçekten Cumhuriyet değildir. Zaten bu nedenle bazı Cumhuriyet rejimlerinin önüne onların farklılığını ifade eden terimlerde konularak devletin adının ona göre adlandırıldığı da görüle bilemektedir. Mesela Çin halk Cumhuriyeti, Sovyet sosyalist Cumhuriyetler birliği, Birleşik Arap Cumhuriyeti gibi. Bu isimlerin çağrıştığı noktaya yönelerek bu konuda şunları söyleye biliriz kanaatındayım. Devamı yarın…