Türk Kadının Hukuki Durumu Hakkında Eser Taramaları

Kadınların Sosyal Hizmetleri

İkinci Meşrutiyet devrinde birçok kadın dernekleri görüyoruz. Bunların çoğu hayır amacına yönetilmiştir. Devamlı harpler dolayısıyla, askere giyecek, yaralı askerlere hizmet, şehit ailelerine yardım gibi faaliyetler, ön planda gelmektedir. Fatma Aliye’nin başkanı olduğu ve Rumeli hududunda çalışan askerlere kışlık giyecek yardımı sağlamaya hizmet için 1908’de kurulmuş Cemiyet-i İmdadiye (İmdat Derneği) bu devrin ilk kadın kuruluşudur.

 Balkan Harbinin acı günlerinde, 1912’de Besim Ömer Paşa’nın hizmeti ile Hilal-i Ahmer (Kızılay Hanımlar Merkezi) kurulmuştur. Bu merkez, göçmen kızlarına ve şehit çocuklarına sanat öğretmek amacı ile bir sanat evi açmıştır. 1912’de eğitimci ve yazar Nezihe Muhittin tarafından (Donanma Cemiyeti Hanımlar Şubesi) kurulmuştur. Yine Balkan Harbi sırasında, savaşın dul ve yetimlerine eski Türk sanatlarını, dikiş biçki öğretme gayesiyle bir de okul açmış olan Esirgeme Derneği ile karşılaşıyoruz. Yaralı askerlere hizmet için hazırlanmış hastabakıcılık kurslarına birçok kadınlar koşmuş ve ilk defa 27 hanım bu kurstan diploma almıştır.

Bu çeşit yardım derneklerinin yanında başka amaçlarla kurulmuş olanlar da vardı, 1909’da Halide Edip Adıvar’ın kurduğu Teali-i Nisvan (Kadınların Yükselişi) Derneği, kadının bilgisini, kültürünü arttırmak gayesini taşıyordu. 1913’te Nuriye Ulviye tarafından kurulan Müdafaa-i Huku-u Nisyan (Kadın Haklarını Koruma) Derneği, kadınların dış kıyafeti, kadınlara iş alanları açılması, kadınların bilgi seviyesinin yükselmesi için çalışıyordu.

1919’da Osmanlı Hilal-i Ahmer Hanımlar Merkezi tarafından hazırlanan takvimde bu derneklerden başka İstihlak-i Milli Kadınlar Cemiyet-i Hayriyesi (Milli İstihlak Kadınlar Derneği) 1914’te Şişli Cemiyet-i Hayriyesi Nisvaniyesi(Şişli Kadınlar Hayır Derneği),1914’te Biçki Yurdu, 1915’te Bikes Ailelere Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, 1916’da Türk Ocağı, 1916’da Bilgi Yurdu, 1917’de Kadıköy Fakirperver Hanımlar Cemiyeti, 1917’de İslam Kadınları Çatışma Cemiyeti, 1918’de Himaye-i Eftal Cemiyeti(Çcouk Esirgeme Derneği Hanımlar Merkezi), 1918’de Muallimeler Cemiyeti, 1918’de Üsküdar Biçki Zamanı, 1918’de Musiki Muhibbi (Müzik seven Hanımlar Cemiyeti), 1918’de Asri Kadın Cemiyeti, 1918’de Amerikan kolej Talebeleri Türk Mezunları Cemiyeti Gibi Dernekler yer almaktadır.

Ancak, bu listenin tam olduğu söylenemez. Mesela Selanik’teki Şefkat Derneği, Edirne’de Emine Semiye Tarafından kurulmuş Hizmet-i Nisvan (Kadın Hizmeti Derneği) listede yer almamıştır. Bu derneklerin çoğu zamanla çeşitli sebeplerle dağılmıştır. Ancak o devirde Türk kadınının yardım, şefkat, kadınlığını yükseltme gayesini, iş hayatına atılma isteğinin düzene sokulması dileğini, modernleşme emelini, Müzik sevgisini, öğretmen birliğini gösteren bu dernekler bize artık Türk kadınının sosyal hizmetler yolunda çalışma halinde olduğunu gösteren açık delillerdir.

İstiklal Savaşında Türk Kadını

Memleket için tam bir ölüm dirim savaşı olan İstiklal Harbinde bütün yurt evladı gibi Türk Kadını ve özellikle Anadolu kadını daima İftihar ve şükranla anılacak hizmetlerde bulunmuştur. Bu büyük hareketle kahramanlıklarıyla ün salmış kadınlarda vardır. fakat bütün milli savaşla olduğu gibi adsız kahramanlar unutulmaz hizmetler görmüşlerdir. Dilimizde “MEHMETÇİK” sembolü ile anılan bu adsız kahramanların yanına, “AYŞECİK”,”FATMACIK” ları da katmak gerekir. Atatürk’ün kendilerinden minnet ve şükranla bahsettiği bu Ayşecik, Fatmacıklar memleketi ölümden kurtaracak istiklale götüren büyük emeğe bütün varlıklarıyla katılmışlardır. Gerek İstiklal savaşı devam ederken, gerek Büyük Millet Meclisinde kadın lehine kanunlar çıkarılırken, daima fedakar, yurtsever Anadolu köylü kadınının gayret ve himmeti için şöyle diyor: “-Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir milletinde Anadolu Köylü Kadınının üstünde kadın çalışmasından söz etmek imkanı yoktur ve dünyada hiçbir milletin kadını “Ben Anadolu Kadını kadar himmet gösterdim” diyemez. Devam edecek…