TRABZON HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR – 6

Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelerden ilki olan Kafkas Cephesi’nde çatışmalar 1 Kasım 1914’de Rus saldırılarıyla başlamış ancak bölgedeki Osmanlı orduları bunu başarıyla durdurmuş ve karşı harekâta başlamıştır. Zira 14 Kasım 1914 gecesi ileri harekâta geçen Türk birlikleri bölgede bulunan Rus gözetleme binalarını zapt edip Rus sınırında 3 saatlik bir yürüyüşten sonra Batum istikametine yönelerek burada bulunan bir kışlayı ele geçirmiştir. Yaşanan olumlu gelişmeler ve Rusların verdiği kayıplar Başkomutan Enver Paşa’ya Kafkasları zapt etme ümidi vermiştir.  Neticede Cihan Harbi’ne parlak bir başlangıç yapmak isteyen Osmanlı Harbiye Nezareti, uzunca süredir üzerinde çalıştığı Sarıkamış taarruzunu mümkün görmeye başlamıştır. Başka bir ifadeyle, Rusların boğazlara açılma politikasına karşılık Osmanlı Devleti de bir yandan kendi topraklarını savunurken, öte yandan bu harekâtla Turan idealini gerçekleştirmeye çalışmıştır.

Resmi kayıtlara göre Sarıkamış taarruzunun başlandığı 22 Aralık 1914 günü, III. Ordu’nun 75.000’i muharip olmak üzere genel insan gücü 112.000’i buluyordu. Sonradan Erzurum’dan gelen 6.000 erle ordunun mevcudu 118.000’e yükselmişti. Bu rakam III. Ordu sahasında konuşlanmış jandarma kuvvetleri, geri hizmet ve gayri muharip teşkilatlar dâhil edildiğinde 190.000’i buluyordu.  Yapılan yığınakların tamamlanmasıyla birlikte 22 Aralık 1914’de taarruza geçen Türk ordusu ilk günlerde fazla kayıp vermeden başarılı bir şekilde ilerleyişini sürdürmüş, hatta bazı Türk askerleri Rus barikatını yararak Sarıkamış’a dahi girmiştir. Fakat bu başarı kısa sürmüş, Ocak ayına gelin¬diğinde Ruslar karşı harekâta başlamış ve neticede IX. Kolordu bu saldırılarda büyük kayıplar vermiştir. Bu yenilgiden sonra III. Ordu, taarruzdan önce işgal etmiş olduğu Azap Mevziine (Tutak-Narman Hattına) çekilmiştir. Ruslar da takiplerini bu hatta durdurarak yeniden teşkilatlanmaya ve birliklerini takviyeye başlamıştır. Bir süre sonra ileri harekâta geçen Rus Ordusu, ilk olarak Ardahan ve Oltu’yu işgal ederken ilkbaharda Van, Muş ve Bitlis’i ele geçirmiştir. Neticede 1914’te başlayan Birinci Dünya Savaşı zaman içinde doğu vilayetlerinin geleceğini önemli ölçüde etkilemiş, Ordu’nun Sarıkamış’a yönelik harekâtı başarısızlıkla sonuçlanınca Doğu Anadolu 1915-1916 yıllarında Rus istilasına uğramıştır. Tüm bu gelişmelere ek olarak Karadeniz’deki donanma gücü sayesinde üstünlüğünü pekiştiren Rus kuvvetleri 1916 yılında ilerleyişini hızlandırmış ve hedef olarak yaklaşık bir buçuk yıldır bombaladığı Trabzon’a yönelmiştir.

Trabzon’un Bombalanması ve İşgali

Konum itibarıyla Doğu Anadolu Bölgesi’nin denize çıkış kapısı olan Trabzon, Birinci Dünya Savaşı sürecinde Rusların hedef aldığı en önemli şehirlerden biriydi. Ruslar, Trabzon limanı ve sahil şeridini bombalayarak Kafkas Harekâtı sırasında III. Ordu’ya yapılan askeri ve insani yardımları kesip, Trabzon-Erzurum hattını işlevsiz hale getirmeyi amaçlıyordu. Rusların bu faaliyetleri bölgede bulunan özel muhabirler aracılığıyla günü gününe çeşitli haber ajanslarına geçiliyordu. Bu kapsamda Kasım 1914’den itibaren İngiliz basınında Trabzon’un bombalanmasıyla ilgili birçok haber ve analize rastlanmaktadır. Mesela 3 Kasım 1914 tarihli bir gazetede Türk-Rus Savaşı’nın başladığı bildirilirken buna karşın Osmanlı elçisi Tevfik Paşa’nın halen daha Londra’da temaslarda bulunduğu ifade ediliyordu. Bir başka haberde ise Rus saldırılarının şiddetini artırdığı, 25, 26 ve 27 Ocak 1915 tarihlerinde torpido botlarının/mayın gemilerinin birkaç Türk gemisini batırdığı, ayın 28’inde ise torpido botlarından birinin Trabzon’a düzenlediği saldırıda Türklere ait depo ve kışlaların tahrip edildiği belirtilmişti. Bu saldırılar yalnızca Trabzon merkeziyle sınırlı kalmayarak Rize’yi de hedef almış, burada iki silah deposu etkisiz hale getirilerek, birkaç gemi batırılmış, askeri kışla ve barakalara da zarar verilmiştir.

Şubat 1915’e gelindiğinde Karadeniz’deki savaş iyice şiddetlenmiştir. Zira Osmanlı Devleti’ne ait Breslau zırhlısı, ani bir saldırıyla Rus limanlarını bombalamış, özellikle Yalta’yı hedef alan birçok top atışı yapılmıştı. Breslau’dan atılan toplar Yalta’da bulunan Hotel de Russia adlı otele ve birçok dükkâna zarar vermiş, fakat can kaybı olmamıştı. Bu saldırıya cevap vermek isteyen Ruslar, aynı gün öğleden sonra Trabzon’u bombalamış ve bu esnada limanda bulunan bir gemi ile Yoroz’da yiyecek yüklü bir başka gemiyi hedef alarak batırmıştır. 11 Şubat 1915 günü tekrar Trabzon’a saldıran Rus gemileri, 3 köprüyü yıkmış, 50 deniz aracını batırmıştı.