TRABZON HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR – 6

Trabzon valileri

İncelediğimiz dönemin ilk valisi Osman Paşa’dır. Kendisi 24 Mart 1793 tarihinde Trabzon valiliğine tayin edilmiş olup görevi üç yıl kadar sürmüştür.

Daha sonra yerine eskiden Niğde sancağı mutasarrıfı olan mirimirandan Yusuf Paşa 8 Nisan 1796’da tayin edilmiş, uhdesine Anapa Seraskerliği de verilmiştir. Akabinde Bicânzâde Ali Paşa vali olmuş ise de çok geçmeden vefat etmesi üzerine, 28 Temmuz 1797 tarihinde Trabzon valiliği, o sırada Erzurum valisi olan Yusuf Ziya Paşa’ya ilaveten verilmiş ve bu görevi yaklaşık bir buçuk yıl kadar devam etmiştir.

Yusuf Ziya Paşa’dan sonra Trabzon valiliğinde, o yıllarda etkili bir ailenin temsilcisi olarak Canikli Hacı Ali Paşa’nın oğlu Battal Hüseyin Paşa’yı görmekteyiz. Aslında bu atamayla Battal Hüseyine Paşa ikinci defa Trabzon valiliğine getirilmiş oluyordu. Kendisi 1788’de de Trabzon valiliğine getirilmiş olup, bu sırada Rus savaşı devam ettiğinden, merkezden Anapa’nın düşman saldırısından kurtarılması için fermanlar yollanmasına rağmen itaat etmeyerek Ruslara teslim olmuştu. Rusların elinde dokuz yıl esaret hayatı yaşadıktan sonra 1799’da Rus Çarı I.Pavel’in ricası üzerine affedilmişti. Böylelikle Mart 1799’da vezirlikle yeniden Trabzon valiliğine tayin edilmişti. Kısa bir zaman önce hain sayılan ailenin tekrar yıldızı parlamıştı. Nitekim paşanın oğlu Tayyar Mahmud Paşa’ya da Canik ve Amasya sancakları verildi. Bilahare Battal Paşa’nın Erzurum valiliğine nakledilmesiyle Tayyar Paşa, Trabzon Valisi oldu (27 Temmuz 1800).

Tayyar Paşa valilik görevini yürütmekte iken, Mısır - Kahire başbuğluğu ile Mısır’a gitmek üzere İstanbul’a vardığında kendisine Rumeli’de görev verildi. Nisan 1801’de Anadolu’daki görev alanı daha da genişletilerek Trabzon valiliğine ilaveten Kastamonu sancağı14, Eylül 1803’te bir süre için Erzurum valiliği de verilmişti. Bu sırada hükümete karşı olumsuz tavırlar içerisinde bulunan eski Anadolu Valisi Osman Paşa’nın isyanının bastırılmasında önemli rol oynadı.

Tayyar Paşa görev yaptığı süre boyunca Trabzon’u adeta bağımsız bir şekilde idare etti. Bu sırada hükümetten Sivas valiliğini de isteyecek derecede kendisinde güç görmekteydi. Ancak verilen geniş yetkilere rağmen, gerek ailenin geçmişteki olumsuz tavırlarından gerekse çevredeki âyanlara karşı geçimsiz davranışlarından dolayı hükümet çevrelerinde, hakkında şüpheler duyulmasına yol açtı. İstanbul, Tayyar Paşa’nın Sivas valiliği talebini kabul etmediği gibi onun Rus casuslarıyla irtibat kurmasından şüphelenmekteydi. Böyle bir şahsın Karadeniz sahillerinde tam yetkili olarak bulunması tehlikeli görülmekteydi.

Sivas valiliğinin kendisine değil de, eskiden beri ailevî rakibi olan Cebbarzâdelerden Mehmed Celâleddin Bey’e verilmesi Tayyar Paşa’nın Babıâli ile arasını açtı. Aynı zamanda Cebbarzâdeler Nizam-ı Cedid taraftarı iken, o buna karşı çıkarak dolaylı biçimde padişahın isteğine muhalefet etme durumuna düştü. Üstelik aralarında Şehzade Mustafa’nın (IV. Mustafa) da bulunduğu İstanbul’daki Nizam-ı Cedid muhaliflerinden de destek almaktaydı. Nihayet hem merkeze hem de rakibi olan Çapanoğullarına karşı kuvvet toplamaya başladı. İrâd-ı Cedid’i kaldıracağını vaad ederek Nizam-ı Cedid taraftarı olan Çapanoğullarına ait topraklara saldırdı. Bunun üzerine Trabzon eyaleti bölgeyi bilen ve o sırada Erzurum Valisi olan Gazi Yusuf Ziya Paşa’ya mevcut görevine ilhâken verildi (27 Mayıs 1805).