TRABZON HAVALİSİNDE YAŞAYANLAR ÖZ VE ÖZ TÜRKTÜR - 3

2.Babası Kuğu İbrahim ağanın ölümünden sonra Hic. 1194 (Mil. 1780) tarihinde Kuğuzade Süleyman ağa Görele Voyvadası (Mutasarrıfı,Mütesellimi) olmuştur.(Bugünkü Bilge ailesinin cetleri Raşit kadı tarihi sayfa 52)

3.Şakir Şevket efendi ile Kemal Karadeniz beyin Trabzon tarihi eserleri olup hemen hemen birbirinin aynısı olduğuna göre burada daha sade dille yazılış Kemal Karadenizin eseri mehez(menba, asıl mahal) alındı. Buna göre aynen (Battal paşanın oğlu Hayrettin beye devlete senede 600 kise vermek üzere Rusya’ya firar eden babasının mallan verildikten başka yüksek kumandanlık rütbesi de tevcih edilmiştir Bu havalinin ileri gelenlerinden Kuğuzade Süleyman paşaya Trabzon eyaleti tevcih olunmakla beraber Anapa kalesinin Rusların eline geçmesine sebebiyet veren Trabzon valisi Sarı Abdullah paşanın idamı dahi kendisine tebliğ edilmiştir Süleyman paşa keyfiyetten bahisle kaleden ihraç "olunacağını Abdullah paşaya bildirilmesi üzerine Abdullah paşa zaruri olarak diğer memuriyeti olan Erzurum’a gitmek üzere Trabzon’dan çıktığında Süleyman paşanın askerler yolunu keserek işini bitirmeleriyle gerek kendisinin ve"gerekse havadarlarından Kalcizade Ömer ağa ile Hayrettin paşa ve Battal paşanın biraderi Miktad paşanın kesilen başları Hükümet merkezine gönderilmiştir Ömer ağa Abdullah paşayı Erzurum’a aşırmak üzere Trabzon’a bir saat mesafede olan Tırzık namındaki köye kadar götürmüş ise de Rizeli Tuzcuzade Memiş ağa Süleyman paşa tarafından takip ettirilerek orada idam edildikleri ve paşanın Erzurum'a nakledilmekte bulunan mal ve eşyasının Maçkadan geri çevrildiği o vakitten kalma bazı zevat tarafından söylenmektedir. Abdullah paşa Boztepe'de vaki tavanlık cami yakınında medfundur (Sayfa 87) denmekte ise de bu söylentiler yerine hadise Ahmet Cevdet paşa tarihinde dit 5 sayfa 102 ve 103 dedir. Ancak Kalcı zade Ömer ağa İbrahim ağa olarak yazılmıştır ve Trabzon tarihinde de bu yanlışlık düzeltilmiştir. (Sf: 88)

Süleyman paşanın hal tecemesi: Yüksek kumandanlardan olup pederleri Kuğu İbrahim Ağanın 15 senelik Görele Voyvadalığı zamanında kazandığı iyi şöhreti oğlu Süleyman paşayı devlete tanıttıracak bir raddeye getirmiş olduğu yukarıda Kuğu İbrahim Ağa faslında açıklanmıştır.

"Pederinden sonra Süleyman paşa ahi Görele'de (Hic. 1194 ve Mil. 1780) ve civar kasabaların (Karahisan şarkı) voyvadalıklarında ve bazı kere Trabzon Müteselliğinde bulunmuştur. Abdullah paşanın idamı üzerine Hic. 1206 Mil. 1791 tarihinde Trabzon Valisi olmuş ve o sene içinde vefat edince Görele (Çavuşlu mezarlığına defnedilmiştîr.) denilmektedir. (Sayfa 90)

Açıklama: Şakir Şevket efendi kendi eserinde itiraf ettiği gibi daha ziyade söylentiler üzerine yazılan yukarıdaki satırların yerine Süleyman paşa faslında 1 nolu Kamil Kepeci bendinin a fıkrasında açıklandığı gibi Süleyman paşa Hic.1208 senesinin Şevval ayının 18 nci Cumartesi azımı darülbaka (ahirete göçme) eyledi yani 20 Mayıs 1794 tarihinde vefat eylediği Bv.Ar.M.C.Tas.Dah.Dos. 17096 nolu resmi vesikaya dayandığından bu vesikadaki tarih olan Mil. 20 Mayıs 1794 11 Şevval 1208 Cumartesi günü öldüğü anlaşılmaktadır. Gerçi mezar taşında da 1206 tarihi yazılı İse de bu tarih merhumun Trabzon valiliğinden ayrıldığı tarihi gösterdiği neticesi doğmaktadır. Yahut mezar taşı sonradan yapılmış olmakla, 1206 tarihi Rumî tarihi göstermektedir ki esasen hicri tarihle Rumi tarih arasında^ fark vardır ki. 1206 ile 1208 arasında da tam 2 fark olması mezardaki tarihin Rumi olması ihtimalini kuvvetlendirmektedir.

Arıca Süleyman paşanın Trabzon Valiliği tarihî 1206 değil 4 üncü Cevdet faslının e fıkrasında görüleceği gibi Süleyman paşa. Tuna boyunda muhabere meydanında Trabzon valiliğine tayin edildiği, ancak ordunun sağ kof sergesindeki olarak ta 1205 tarihine kadar cepheden ayrılamadığından Ancak 1205 tarihinde fiilen Valilik görevine başlayabildiği anlaşılmaktadır.

Yine Şakir Şevket ve Kemal Karadeniz’in Trabzon tarihindeki satırlarının aksine olarak Hayrettin ve Miktad paşalar başlan Süleyman paşa tarafından kestirilmediği yine Cevdet Paşanın ibret fıkrasında açıklanacağı gibi bu 2 paşadan Hayrettin isimli olanı İstanbul'dan gönderilen bir çavuş taratman Karahisar kalesinden çıkarılarak başının kesildiği diğeri Miktad paşanın ki ise sürgün bulunduğu Filibe'de idam edildiği. Süleyman paşa padişahın fermanı gereğince yalnız Abdullah paşanın başını kestirmiştir

4 12 ciltlik Ahmet Cevdet Paşa tarihinde : Kuğu zade Süleyman paşa için aşağıdaki bilgi verilmektedir.

a.Evvelki ciltlerde beyan olundu veçhile Merhum Canikli Hacı Ali paşa eshabı yesardan (zengin) ve. iktidardan .olarak Erzurum .tarafında kesbi tahayyüs ve temekken (deresinin İçine alarak, mekan tutma) temin etmiş olup vefatında oğulları Battal paşa ve Miktad paşa ile" kethüdası (kahyası) San Abdullah paşanın yerine manzuru devlet (Devletin gözüne"çarpma) olmuşlardı. Hususiyle Abdullah paşa deledıktiza (lazım oldukça mevaddı) cesimede (büyük işlerde istihdam (kullanılma) mutalaasıyle uhdesine Erzurum ve Trabzon eyaletleri berveçhi ilhak tevcih (açıklandığı şekilde ilaveten memuriyyet verilme) buyurulmuş olduğu halde Battal paşa Rusya'ya firar edicek Anapa seraskerliği Abdullah paşa uhdesine ihale (verilme) bir an akdem (evvel) Anapaya yetişmesi ferman ve Battal paşanın oğlu Hayrettin bey. Canibi miriye 600 kise akçe (bir kise 500 kuruştur, buna göre 300.000 kuruş tutar) vermek üzere pederin muhailefatı "(terekesi) mirası, kendisine terk olunduktan başka uhdesine mirmiranlık tevcihiyle Canik (samsun) havalisinin yine berveçhi malikane kendine"ihsan buyurulmuştur. Abdullah "paşa ise ifayı memuriyete istical etmeyerek "bazı izar (özürler) ile ayak sürümekte olduğu esnada Anapanın istilası haberi varid olucuk idamına iradei seniye (Padişah fermanı) taalluk (ilşik) edüp Abdullah paşa dahi artık bunun üzerine asan gazebi şehriyariden (padişahın gazabından) halas (kurtulma) bulunamayacağını tefekkür ederek Trabzon kalesine duhul ile tahassun etmiştir.

Lâkin Trabzon eyaleti yine ol havali ricalinden Kuğu Zade Süleyman Paşa tevcih ve Abdullah paşanın idamı kendisine ba emri Ali (Yüksek emirle) havale ve lenbih olunmuş idiğünden Süleyman paşa kendi uhdesine Trabzon’un tevcih olunduğunu tasrih ile tavan ve kerhen ister istemez-cebri kaleden ihraç olunacağına Abdullah paşaya telmih (ima) eylediğine binaen Abdullah Paşa naçar (çaresiz) mansabı(tayin edildiği)"memuriyeti olan Erzurum'a gitmek üzere Trabzon’dan huruç (çıkma) ettikte Süleyman paşa tarafından derkemin (pusuya yatma) kılınmış olan asker sedrah (yol kesme) olarak Abdullah paşanın işini bitirmeleriyle gerek kendisinin ve  gerek havadarlanndan (adamlarından) ve Trabzon'un eski serkeşlerinden Kalcı oğlu İbrahim (Ömer) ağa nam kimesne (kimse) nin maktulları (kesilmiş başları) dersaadete (İstanbul) irsal (gönderme) olunmuştur. (Cilt 5 sayfa 102 ve 103 )