PEYGAMBERLER TARİHİ

Hakkında bu bilgilerin verildiği Zerdüşt ilk çağdan başlayan tek Tanrılı bir dinin kurucusu olması nedeniyle inananlarının kendisini peygamber kabul etmesi nedeniyle bizde de acaba Zerdüşt Orta Doğu’daki peygamber silsilesi dışında bir peygamber olabilir mi? Düşüncesini sorgulatmıştır. Bu Zerdüşt’ün getirdiği dinin bazı kaide ve ritüellerinin İslamiyet’in kaide ve ritüellerinden bazıları ile uyuştuğu yolunda anlatımlar vardır. Bu anlatımların ne derece doğru olduğunu anlayabilmek için Zerdüşt’ün getirdiği din hakkında kaide ve ritüel açısından genel kaynaklardaki bilgilere baktığımızda şu bilgiler dikkatimizi çekmektedir:

“Dünyanın en eski tek tanrılı dinlerindendir. Milattan önce 5. yüzyılda peygamber Zerdüşt tarafından kurulmuştur. MÖ 600 ve MS 650 yılları arası Pers İmparatorluğu‘nun resmî dini olmuştur. Günümüzde Zerdüştlüğe Dünya çapında inananların sayısının 200.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Zerdüştlük inancının önemli temel öğretileri vardır.

Zerdüştlük inancından tek bir tanrı vardır ve adı Ahura Mazda’dır (Ahura Avestan dilinde varlık, Mazda bilinç anlamına gelmektedir). Dünyayı o yaratmıştır ve iyi olan herşey ondan gelir.

Ahura Mazda’ya karşı çıkan güç Angra Maiyu (Ahriman da denir) veya kızgın ruhtur. Bütün kötülükler bu ruhtan gelmektedir.

Ahura Mazda gerçekleri peygamber Zerdüşt aracılığıyla göstermiştir.

Kutsal kitapları Avesta’dır. Içinde Gathas adı verilen Zerdüştün dinin temellerini anlattığı şiirlerle Yasna adı verilen dini yazıtlar vardır.

İnsanların seçim hakları olduğunu ve seçimlerinden dolayı sorumlu tutulacaklarını söyler.

Ateşe tapmazlar, elementlerin saf olduğuna ve ateşin Tanrı’nın ışığını ve bilgeliğini yansıttığına inanırlar.

Geleneksel olarak günde bir kaç kez dua ederler.

Topluca Ateş Tapınağı veya Agiary‘de taparlar.

Kozmik dualizmde Ahura Mazda ve Angra Maiyu’nun kavgası vardır.

Moral dualizmde iyi ve kötünün bitmek bilmeyen kavgası vardır. Iyi ve doğru asha, kaos ve yalan druj olarak adlandırılmıştır.

Doğayı korumak gerektiği özellikle belirtilmiştir. Bu nedenle Zerdüştlük ilk ekolojik din olarak bilinmektedir.

Genel İnanış

Zerdüşt hayata aktif katılmayı öğütler, izole bir keşiş hayatı yaşamaya karşı çıkar. Diğer dinlerden farklı olarak insan Tanrı’nın oğlu olarak değil insan Tanrı’nın yardımcısıdır. İnsanın özgür iradesiyle verdiği iyi kararlar sayesinde Ahura Mazda Angra Maiyu’ya üstün gelecektir.

Zerdüştlük inancında yaşam geçici bir durumdur. Doğmadan önce insanın ruhu evrenin yaratıldığı ilk günden beri fravashi (koruyucu ruh) ile birdir. Yaşam boyunca fravashi insanın koruyucusu konumundadır. Öldükten 4 gün sonra insanın ruhu fravashi ile tekrar birleşir. Genel olarak Zerdüştlük’te reinkarnasyon yoktur, sadece dünyanın son yenilenme gününde ölüler tekrar hayata gelecektir.

Ateş ve su ruhsal arınmanın ve saflığın elementleridir. Su ikinci ateş ise son yaratılan elementlerdir, ateşin kaynağının sudan geldiğine inanılır. Hiçbir Zerdüşti seremonisi veya ritüeli kutsal ateşin varlığı olmadan gerçekleştirilmez. Ateş ruhani bilgeliğin kazanıldığı bir medyum, su ise bu bilgeliğin kaynağı olarak görülür.

Tarihi

M.Ö. 550’de Büyük Cyrus önderliğindeki Persler İran’ın batısındaki Med İmparatorluğunu yıkarak Ahameniş İmparatorluğu’nu (M.Ö. 550 – M.Ö. 330) kurdular. Böylece Büyük Cyrus ilk Pers imparatorluğunu kurmuş oldu. Büyük Cyrus liberal biriydi, bu nedenle ülkeyi Zerdüşti inanışlara göre yönettiyse de Zerdüştlüğü kitlelere empoze etmeye çalışmadı. Ayrıca Babylon’dan sürgün edilmiş Yahudilerin Kudüs’e geri dönmelerine ve tapınaklarını yeniden inşa etmelerine izin verdi. Bu kibar davranış Yahudilik üzerinden büyük bir etki bıraktı. Zerdüşti felsefesi sürgün-sonrası Yahudiliği önemli derecede etkiledi. Büyük Cyrus’tan sonra gelen Büyük Darius dindar olmasıyla ünlüydü fakat kendisi de Büyük Cyrus’tan sonra gelenler gibi diğer dinlere aynı ölçüde toleranslı olmuştur.

Büyük İskender’in M.Ö.331’de 3. Darius’u yenmesi ve Pers topraklarının çoğunu ele geçirmesiyle Zerdüştlük büyük bir darbe aldı. Rahiplerin çoğu öldürüldü ve dini yazıtların çoğu yakıldı. Çoğu sonsuza dek yok oldu fakat Zerdüştlük Gathas’da yazıldığı kadarı korundu.

İskender’in ölümüyle Seleukoslar (M.Ö. 311 – M.Ö. 141) kontrolü ele aldılar. Bu dönemde Zerdüştlük bölgesel olarak özerkliğini kordu. Seleukoslar’ı yenip yerlerine geçen Arcasidler (M.Ö. 141 – M.S. 224) ise Zerdüşti yazıtları topladılar ve ülkeyi Ahameniş İmparatorları gibi asha adı verilen Zerdüşti kanununa göre yönettiler.

Bir Sasani olan Ardashir önceden tanınmayan biridir fakat daha sonra bir Pers vasal kralının tahtına ele geçirmiştir. Daha sonra da isyan çıkarmış ve Arcasid’leri yenmiştir. Sasani İmparatorluğunu (M.S. 224 – 7. Yy.) kurmuş ve bu İran’da büyük bir şok dalgasına yol açmıştır. İyi bir politikacı olan Ardashir gücünü kabul ettirmek için dini propagandayı kullandı. Ardashit isyanını Arcasidlerin gerçek ortodoks Zerdüştiler olmadıklarını, kendisinin olduğunu iddasına dayandırdı.

Sasani dönemindeki önemli gelişmeler:

Pers kontrolü altında tek bir Zerdüşti kilisesi yapıldı.

Ardashir’in baş rahibi Avestan yazıtlarını derledi ve bir araya getirdi. (Gathaların kaynağı bu olup günümüze kadar değişmeden kalabilmiştir.)

Zerdüşti takvimi reforme edilmiştir.

Eski takvim 30 günlük 12 aydan oluşan 360 günlük takvimdi. Tarihleri mevsimlerle aynı hizaya oturtmak için 6 yılda bir 13. ay eklendi.

Yeni takvim 365 günlük yapıldı.