Hıdırellez Bayramının Kökeni ve Hz. Muhammed ile Bağlantısı

Aynı rivayetlerin onun Hızır’la aynı şahsiyet olduğunu belirttiklerine bir kez daha dikkat çekmek isterim. Bu peygamberin İdris peygamberle aynı olduğu yolunda rivayetlerde olduğunu hatırlatırım. Nitekim Hazreti Muhammed’in sahabelerinden ibn-i Mes’ud ve İbn’i Abbas’ın rivayetlerinde (hadislerinde) İlyas peygamberin İdris peygamberle aynı kişi olduğu belirtilmektedir. Bu durum, Buhari’nin eserinde (Buhari, Enbiya) ortaya konulmaktadır. Zaten her iki peygamberin hayatını incelediğimizde pek çok benzerlik mevcuttur. Bu iki peygamber arasında kaynaklara göre çok zaman farkı vardır. Bu nedenle aynı olma olasılıkları zor gibi görünse de, ana kaynak olan Kur’an da ve Tevrat, İncil gibi hitapların bu günkü versiyonlarında ikisinin aynı olmadığını vurgulayan ifadeler yoktur.

Bu konuda detaylı kıyaslamaya geçmeden önce İdris peygamberin kimliği hakkında kısa bir tarihçe ve kısa bir bilgilendirme yapmak mecburiyetini duymaktayım. Bu nedenle internet bilgilerine müracaat ettiğimizde kısaca şu bilgilere rastlamaktayız:

“İdris peygamber Âdem peygamberin 6. göbekten torunu olup, Şit peygamberin torunlarındandır. Babasının ismi Yerd’tir. Dedesinin adı Enus olan İdris peygamberin gerçek adı kaynaklarda Ahnuh (Hanuh) dur. Bu peygamberin ana adı Berre veya Esved’tir. Yaşadığı ve doğduğu saha konusunda ikilik vardır. Bir rivayet Babil de (Mezopotamya’da) bir rivayete göre Münif’te (Mısır’da) doğmuş ve yaşamıştır. Onun torunu Metasellah’ın İdris’ten sonra peygamber olarak, Âdemoğlu Kabil’in neslinden bir kavime peygamber kılındığı bilgileri mevcuttur. Hazreti Muhammed’e gelen, peygamberlik nurunun seyri anlatılırken, bu nurun Metusellah’tada eğlendiği belirtilir. İdris peygambere Cebrail’in 4 defa geldiği, kendisine 30 Suhuf (sahife) kitap verildiği belirtilir. 105 veya 120 sene tebliğ yani davet yaptığı, buna rağmen kendisine inananların, çok az olduğu bilgileri verilmektedir. İdris adının lakap olduğu, çok kitap okuduğu için, kendisine İdris dendiği, Kuran’da belirtilmektedir. Bu peygambere peygamberlik, hikmet ve sultanlık verildiğinden kendisine, müselles bin nime (üç nimet verilen) adının da kullanıldığı verildiği bildirilmektedir. Ağaçlarda kaç yaprak olduğunu bilmesi, havadaki bulutlara çekilmeleri işin emir verebilmesi, kendisinden sonra vuku bulacak Nuh tufanını bildirmesi, Hazreti Muhammed’in peygamberliğini ve şahsi vasıflarını önceden söylemiş olması onun mucizeleri olarak kabul edilmektedir.

Bu peygamber 72 dil bilen (yeryüzünde mevcut olduğu söylenen 72 milletin dilini bilen) ve her kavmi kendi diliyle Allah yoluna doğru dine davet eden bir peygamberdir. Onun hakkındaki rivayetlerde, 100 şehir kurduğu, insanla meskun bölgeleri (yeryüzündeki) bölgeye ayırıp her birine bir vekil tayin ettiği, kalemle yazı yazan ve iğne ile iplik kullanıp ilk dikiş diken kişi olduğu, şeklinde bilgiler vardır. Kendisinin Türk ve İslam toplumunda terzilerin piri olduğuna inanıldığı bilinir. İnsanlara çok ilimler öğrettiği bu bilimler arasında Tıp, Fen, Astronomi gibi bilimler mevcuttur. Kitap da (Kur’an da) yani El Meryem Suresi 56-57 ayetlerde “İdris’i de an. Hakikaten o pek doğru bir insan, bir peygamberdi. Onu üstün bir makama yüceldik beyanını yer almaktadır.

İdris ile ilgili olarak Kuran’da 2 sureli ayette (El Meryem 56-57, Enbiya 85-87 ayetlerinde) bilgi vardır. Mesela Enbiya suresi 85-86 ayetlerinde “İsmail’i İdris’i ve Zalkif’i de yâd et, hepsi de sabreden kimselerdendir. Onları rahmetimize kabul ettik” beyanı vardır.

Yine Hazreti Muhammed bir hadisinde “Miraçta, göğün 4. katında İdris peygamberi gördüğünü, Cebrail’in onu gösterip kendisinden onla selam vermesini istediğini belirtmiştir. Yine bu hadise göre onunla konuşup selamlaşmış İdris peygamber kendisine Salih peygamber, Salih kardeş hitabında bulunmuştur. Ayetler ve hadislere göre İdris peygamber vardır. Ancak kimliği ve şahsiyeti hakkında açık bilgiler yoktur. Bu konudaki bilgiler İsrail oğulları kaynaklarına ve Tevrat’a dayalıdır.

Yine bu bilgilere göre bu peygamber kendisine az inananlar olmasından bunalmıştır. Tanrı’dan kendisini göğe almasını istemiştir. Yine rivayetlere göre bir Aşure günü göğe uçmuştur. Bazı İslam kaynakları onun cennete gittiğini rivayet ederler ve terziliğine binaen olsa gerektir ki cennete giyilecek giysileri onun hazırlayacağını belirtiler. Nitekim Yunus Emre bir ilahisinde onun bu durumunu şu dizeleriyle dile getirir:

“Kimler yiyip kimler içer

Hem melekler altın saçar

İdrüs (idris) nebi hülle biçer

Subhanallah, deyu deyu”

Bütün bunlara binaen ibn-i Mes’ud ve İbn-i Abbas’ın rivayetlerine bakarak İdris peygamberin İlyas peygamberle aynı olduğunu iddiasını düşünmemizde mümkündür. İdris peygamber, İlyas peygamber elemesin de bir doğruluk payı var mıdır? Bunu irdelediğimizde şunları söyleyebiliriz:

Hızır, İlyas, İdris üçlemesine değindiğimizde şunu söyleyebiliriz. İlyas peygamberin, İdris peygamberle aynı kişi olduğu yolunda, yukarda da belirttiğimiz gibi hadisler ve rivayetler vardır. Yine İlyas peygamberin, Hızır’la aynı kişi olduğu, daha doğrusu Hızır adının, İlyas peygamberin lakabı olduğu yolunda dini rivayetler oluşan, birleştirmeye götüren bir durumdur. Bu genelleşmeyi kabul edersek, Hızır’da, İdris’te, İlyas’ta tek bir şahsiyettir.

Her üç şahsın özelliklerine baktığımızda dikkat çeken yeşil tabiat ile olan, münasebetleridir. Hızır için Hadr kelimesinin Arapça yeşil manasına gelmesi nedeni ile yeşil adam anlamına isimlendirildiği beyanı vardır. Ve genellikle kırlarda, subaşlarında bulunduğu söylenen bir şahsiyettir. İlyas peygamber için ise istediği anda yağmur yağdıra bilen, hayatının belirli bir kısmını kırlarda, bayırlarda geçiren, bir kimse olarak, beyanlar mevcuttur. İdris peygamber için ise bulutları istediği yerlere yönlendirip, yağmur yağdıra bilen, ağaçlar üzerinde kaç yaprak olduğunu bilebilecek şekilde tanıyan, bir şahsiyet olduğu bilgilendirmesi mevcuttur. Devam edecek…