EOLYA VE MEZYA BÖLGESİ ESKİ YERLEŞİM YERLERİNİ TANIYALIM

Bizim kanaatimiz ise, kentin yerli halk pelasglar vey Frigler tarafından kurulduğu, Eoller tarafından ele geçirilip bir müdden iskân yeri olarak kullanıldığı ve Eolia’ya üstünlük sağlayarak İonlara mensup, Miletoslularca koloze edildiği şeklindedir. Şehre adını veren kişinin kentin krallarından Kyzikos isimli kişidir. Belki de Kyzikos, yerlilerden şehri alıp yerli adı olan Arktonnesos ismini değiştiren ve buraya Eollerin yerleşmesini sağlayan kişidir. Halk bu kişinin adını kente vermiştir. Bu ünlü kralın ölümü hakkında, Rhodoslu Apollanios’un yapıtı Argonautika’da şöyle bir bilgi mevcuttur. Kral Kyzikos ve halkı, Yunanistan’dan gemiye yola çıkıp, efsanevi Altın Post’u aramaya gelen, Arganoutları dostça karşılamışlar yedirip içirmişler. Misafir ettikleri bu kişileri yolcu ettiklerini, daha sonra çıkan bir fırtına ve sis yüzünden gece karanlığında tekrar Kyzikos olduğunu bilmeyen Argonautlar ile onları düşman istilacıları sanan şehir halkı arasında bir savaş cereyan eder. Bu savaş sırasında Kral Kyzikos da öldürülür. Gün doğunca durum anlaşılır. Argonautlar ve şehir halkı birlikte düzenledikleri törenle Kyzikos’u bir anıt mezara gömerler.

Bu mezarın yeri hakkında antik kaynakların çoğunluğu şehrin Metropolitanının bulunduğu yeri gösterirler. Fakat bu mezar yeri henüz bulunamamıştır. Belki tahrip olmuş belki de mezar, gömü araştırıcılarca talan ve tahrip edilerek yağmalanmıştır. Bazı yeni tarih araştırıcıları ve mahalli gazeteler, bugün Bandırma-Erdek karayolu üzerinde, Hava Üssü karşısında bir tarla içerisindeki tepeceği Kyzikos’un mezarı olarak gösterirler. Bu konuda Argonautika isimli eseri kaynak gösterirler. Bu eserdeki Pedion Leimonion Ovasının yeri olarak burayı gösterirler. Kennon Valerius Feieccus da aynı konuyu işler diye belirten bu araştırıcılar onu da iddialarında esas olarak kabul ederler.

Argonautika’da Kyzikos’u öldürenin Argonautlardan İason olarak gösterilir ve Kyzikos’un karasının da (Kleite)nin de intihar ettiğini, bu nedenle ikisinin de aynı anıt mezarda olduğu açıklanır. Eoller tarafından iskan edilen şehir M.Ö 756 tarihinde Miletoslular tarafından kolonize edildiğini görmekteyiz. Bu kolonize edilme olayı, Eolialıların siyasi üstünlüğü İonlara kaptırdıktan sonra olmuştur. Fakat bu kolonileştirme sürekli olmamış olmalı ki; yani Eolisliler bu koni sistemini bozmuş olmalılar ki, Miletoslular M.Ö 675’te tekrar kolonileştirme ihtiyacını duymuşlardır. Bu kentte diğer kentler gibi, yani koloni kentler gibidir. Burası önceleri balıkçılık merkezi iken daha sonra önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Burasının eskiden bir ada olduğu, ada ile kara arasındaki kanalın zamanla dolduğu, şehrin bu nedenle önemini yitirdiği, yolunda bilgiler vardır.

Bugün İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunan bir kitabeye göre ki bu kitabe Kyzikos’ta bulunmuştur. Kitabeye göre bu aradaki kanal, Roma devrinde savaşın çıkması tehlikesi nedeniyle doldurulmuştur. Gerçi daha sonra temizlenmiştir.

İlk çağda Kyzikos, Anadolu-Trakya deniz ulaşımının sağladığı merkezdir. M.Ö 410’da Alkhiadas, Peloponnez Donanmasını burada yenmiştir. Antik çağlara ait Kyzikos sikkelerinin zerinde ton balığı resmi bulunurdu, çok bol olarak basılmış bulunan Kyzikos sikkesi 28 drahmi değerinde, altın ve gümüşün tabi alışımı, elektrondan değişik tiplerde olmakta idi. Kyzikos’ta basılan sikkelerin üzerinde, ton balığının bulunmasının sebebi bu balığın önemli bir ticaret ve ihra maddesi olmasındandır. Bu körfezde tutulan bu balığın şehrin zenginliğinin timsali olmayı da, bu balığın sikkelere konma sebebidir.

Şehrin 33 tarihli Granikos ( Granikhos) Savaşından sonra Büyük İskender egemeliğine girdi. Daha sonra Bergama, Roma egemenliklerini yaşadı. Roma egemenliği Helenislik dönemde, M.Ö 11. yüzyılda üstünlüğünü ticrai sahada geliştirdi. Bu ticari üstünlüğünü M.S 73 yılına kadar sürdürdü. Pontos Kralı Mithridates ile Roma arasındaki mücadele bu kenti de yakından ilgilendirmiştir. Mithridates, M.Ö. 73’te bu kenti kuşatmıştır. Uzun süren kuşatmaya rağmen, soğuk ve hastalık yüzünden başarıya ulaşamamıştır. Lukullus ( Lucullus) kumandasındaki bir Roma ordusu şehri kuşatmıştır. Şehrin ismi İmparator Arianus zamanında Neocoron olmuştur. Daha sonra tekrar eski ismine dönmüştür. İmparator Severus zamanında ismi tekrar Neocron olmuştur. Şehir M.S 265’te Gotların saldırıcına uğrayıp tahrip edilmiştir. İmparator Dioketianus ( Diocletianus) zamanında, Helles Pontos Eyaletine merkezlik yapan kent, Asya ve Hellespotos eyaletlerini kapsayan metropolitliğe de merkez olmuştur. Roma parçalanıp, ikiye ayrılmadan önce Büyük Costantinus Bizans’ı merkez yapınca Kyzikos önemini kaybetmiştir. Çünkü bütün yollar artık yeni merkezden geçer olmuştur. Burada bulunan pek çok bilgin de Bizantion’a gidince burası iyice önemini yitirmiştir. Kyzikos öldükten sonra şehir yaşamını devam ettirmiştir. Ancak şehir devleti olarak yaşasa da hep çevre devletlerin idaresinde yaşamıştır. Sırasıyla Hitit, Frig, Lidya, Pers Bergama, Bitinya, Roma İmparatorluğu, Bizans dönemlerini yaşayan kent, kent olma özelliğini Bizans zamanında yitirmiştir. M.Ö 1000’li yıllarda geçirilen deprem sonrasında önemini yitiren zaten harap olmuş olan kent yerini Erdek’e bırakmıştır. Bu kent kaybolurken Selçuklular döneminde onun yerini Erdek almıştır. 1950’li yıllardan bu yana aralıklı kazılara konu olan bu yerleşimde kazılar bugünde sürmektedir. Kyzikos’ta yaşam hakkında bilgi vermeyi sürdürmek istediğimizde şunları söyleyebiliriz: Devamı yarın…