Cumhuriyetten Önce Kurulmuş Türk Cumhuriyetleri Hakkında Bilgi

Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti’nin ilk ve son cumhurbaşkanı Hoca Niyaz Hacı oldu.

Devlet Başkanı: Hoca Niyaz Hacı,

Başbakan: Sabit Damolla

Başbakan Yrd.: Canabek

Devlet Bakanı Alem Ahun

Milli Savunma Bakanı: Orazbek

Genel Kurmay Başkanı: Gn. Mahmut Muhiti

İç işleri Bakanı Saidzade Yunus Bek

Dış İşleri Bakanı: Kasım Can Hacı

Eğitim Bakanı: Abdülkerimhan Mahdum

Vakıflar Bakanı Şemsettin Turdı Hacı

Adalet Bakanı: Zarif Kan Hacı

Tarı Bakanı: Ebulhasan Hacı

Maliye Bakanı: Ali Ahunbay

Sağlık Bakanı: Übeydullah Bey

Cumhuriyet Ambleminde de yer aldığı gibi devletin temeli şu dön esas üzerinde kurulmuştu, İslâmiyet, bağımsızlık (Azadiyet), adalet ve uhuvvet ( Kardeşlik )Cumhuriyet'in dış ilişkileri Cumhuriyet dış ilişkilere çok önem vermiş ve bu hususu anayasaya da koymuştur. Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti ilan edildikten sonra Dış İşleri Bakanı Kasımcan Hacı ilk iş olarak Doğu Türkistan Cumhuriyetin kurulduğunu Peşaver'den Ankara'ya çektiği bir telgrafla Türkiye Cumhuriyeti'ne müjdeliyor ve Gökbayrak'tan Albayrak'a selam gönderiyordu.

Hükümet Türkiye, Hindistan, Afganistan ve bazı Avrupa ülkelerine gönderdiği temsilcileri kanalı ile devletin tanınması, kalkınması için maddi yardım en önemlisi istiklalinin güçlü ve saldırgan komşularına karşı korunmasını talep ediyordu.

Devletin başından beri en büyük komşusu Sovyet Rusya ile ilişkisi olmamıştır. Her iki taraf birbirlerine soğuk bakmıştır. Esasında Sovyetler yanı başında bir Türk devletinin varlığını tehlikeli görüyordu.

İngiltere İse Ona Asya'da müstakil bir Türk İslam Devlet'inin kendi egemenliğindeki Hindistan İçin kötü örnek teşkil edeceği gerekçesi ile bir türlü kabule yanaşmadı, Fakat olayları çok yakından takip etmekten de geri durmuyordu. Türkiye'ye gönderilen İzmirli Dr. Mustafa Kenüi’ye zamanın Dış işleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras şöyle diyordu;  "Sovyetler Birliği ile komşu olan devletler, her şeyden önce bu devletle iyi geçinmesi gerekir"

Afganistan Hükümet yeni kurulan bu devleti samimiyet ile tebrik ediyor ve iyi dileklerini bildiriyordu. Dünya siyasetinde belirleyici bir rol oynayan zamanın süper gücü İngiltere imparatorluğunun etkisindeki Ceraiyet-i Akvam başta olmak üzere Avrupa ülkeleri gereken ilgiyi göstermediler.

Rus-Çin rekabetinden dolayı isyana destek veren Rusya daha sonra kendi egemenliğindeki Türklere (Batı Türkistan) kötü örnek olacağı korkusuyla isyan sonrasında Çin’e destek vererek kurulan devletin yıkılmasına yardımcı olmuştur. Devam edecek...