BİLİMSEL SAHADA HİZMET VEREN İSLAMİ ŞAHSİYETLER VE ESERLERİ

Buhara’da dünyaya gelen (980-1037) İbni Sina büyük bir filozof aynı zamanda ilim ve fen adamı olduğu gibi doktorlukta da en yüksek mertebeyi kazanmıştı. İnsan vücudunun içyapısı hastalıklar ve tedavi metotları ve ilaçlar hakkında yazdığı eseri “Kanun” adını taşıyan eseridir. 20 cilt olup Ortaçağ Avrupa’sı çok tutuldu. Avrupa’da ders kitabı olarak okutulur.

İbni Sina 20 yaşından sonra tıp üzerindeki çalışmalarını hızlandırmış ve birçok devlet büyüklerini tedavi etmiştir. Bilhassa ruh hastalıkları üzerinde incelemeleri sonucunda elde ettiği tezler bugünkü modern tıbba kaynak olmuştur.

Aristo (M.Ö. 284-322) kanın kalpten çıktığını görmüş, fakat kanın tekrar kalbe geri döndüğünü görmemiştir. İbni Sina ise küçük ve büyük kan dolaşımlarını bulan ilk bilgindir.

Aristo ve Galien kanı, ruhun yeri olarak bildirirler. İbni Sina ise, kanın gıdayı alan bir sıvı olduğunu keşfetti. İbni Sina’dan evvelkiler cenini (çocuğu) aktif şekilde kendi hareketiyle doğar biliyorlardı. İbni sina ise bunu batın (karın) adetlerinin tazyikinde gördü ve tazyik cenini rahimden dışarıya çıkarıyor dedi. Demek ki cenin aktif değil pasiftir.

İbni Sina şeker hastalığında idrardaki şekeri ilk olarak keşfetti. 1596’da Venedik’te basılan bir kitabındaki resimlerden anlaşıldığına göre, bel kemiğindeki gelişme bozukluklarını tedavi ediyordu. Hâlbuki bu usul İbni Sina’dan 9 asır sonra 1896’da “Calat de Beckss” tarafından pratik olarak tatbik edilmeye başlandı. İbni Sina onu 19. Asırda yaptığını 9. Asırda yapıyordu.

İçme suyunun vasıflarını İbni Sina çok iyi biliyordu. İyi su yoksa kaynatma yoluyla tasfiye usulünü de o buldu. Kendisi mikropsuz suyun kâşifidir.

Civa ile tedavi usulünü de o meydana koydu. Ameliyatlarda büyük ağrıları hafifletmek ve şuuru metlüç bırakmak için şuruba afyon, ban otu, sarı sabun ve Hindistan cevizi ilavesiyle uyutucu bir ilaç keşfetmekte ona nasip oldu. İbni Sina’nın garptaki teorisi, biri doktorluk diğeri filozofluk olmak üzere iki büyük sahada tecelli etti. Doktorluk itibarı ile bütün Avrupa kamusları ve lügatleri hala ona “Doktorların Sultanı” demektedirler. O doktorluk sahasında yeni devirlere kadar rakipsiz bir üstad olarak telakki edilir. Tıbba dair en meşhur eserleri, şifa ve 20 ciltlik Kanun ismini taşıyan kitaptır. Köse olduğu için Akşemsettin diye anılan büyük Türk alimi tabip ve Mutasavvıfı Hamza oğlu, Mehmet oğlu, Şemsettin 1390 yılında Göynük’te doğmuştur. Bilhassa tıbba büyük merakı vardı.  Yıllarca çalışıp nihayet kudretli bir hekim (doktor) olarak yetişti. Çeşitli hastalıklara, hangi otlardan ne şekilde hazırlanarak ilaçların iyi geldiğini, devrinde onun kadar iyi bilen yoktu. Bu yüzden hastalıkları süratle şifaya kavuşturuyordu. Bu husustaki mahareti dillere destan olmuştu.  Hatta çok kimseler, onun bu hünerini kerametine hamdederlerdi.

Fatih’in de hocası olan Akşemsettin bilhassa bulaşıcı hastalıklar üzerinde durmuştu.  Çünkü o sırada salgınlar büyük tahribatlar yapmaktaydı. Nihayet araştırmaların sonunda vardığı neticeyi “Maddet-ül Hayat” adlı eserinde şöyle ifade etmiştir. Hastalıkların insanlarda teker teker peyde olduklarını sanmak hatadır. Hastalık insandan insana bulaşma salgını ile geçer. Bu bulaşma ise gözle görülemeyecek kadar küçük lakin canlı tohumlar vasıtasıyla olur. İşte böylece büyük Türk hekimi beş yüz yıl evvel mikrop teorisini ortaya koymuştur. Pasteur aynı neticeyi hem de teknik araçların yardımlarıyla ancak dört yüz yıl sonra ulaşabilmiştir. Buna rağmen teori ona mal edilmiştir.

Akşemsettin aynı zamanda ilk kanser araştırıcılarındandır. O zamanlar seraftan denilen bu hastalıkla çok uğraşmış, hatta bu arada sadrazam Çandarlı Halil Paşa’nın oğlu kazasker Süleyman Çelebi’yi tedavi etmiştir.

Fenn-i İspanciyari denilen eczacılık sanatında ilk önce Müslümanlar tarafından keşfedilmiştir. Bunun gibi madenlerden ilaçlar yapmak da ilk defa Müslümanlardan öğrenilmiştir.  İlaç hazırlama kanunu onlardan yayılmıştır. Devamı yarın…