Balıkesir İlinin Kurtuluş Harbi ve Kuvayi Milliyecilik Açısından İrdelenmesi

Bu mücadeleler sadece işgalci Yunan Kuvvetlerine karşı değil, onun ve onu destekleyen diğer işgalci büyük devletlerin, oyuncağı haline gelmiş, Osmanlı Hükümeti’nin silahlı kuvvetleri ve taraftarlarıyla da yapılmıştır. Nitekim Meclisin açılışı, öncesi ve sonrasında Balıkesir’imiz, İstanbul yanlısı ve Mustafa Kemal karşıtı bazı isyancı kuvvetlerle de yapılan, mücadelelerde de sahne alabilmiştir. Bunların başında I. ve II. Anzavur isyanlarıyla Çerkez Ethem isyanlarını söylemek yerinde olacaktır. Bütün bu tür mücadelelerde sancaklaşan pek çok isim saymak mümkündür. Ancak mücadele açısından önemle vurgulanması, gereken hususun Balıkesir’in sancak olarak, Yunan Devleti ile tek başına mücadeleye girişip, onun ilerleyen işgalini önemli bir süre oyalayıp, Mustafa Kemal ve arkadaşlarına onların örgütlenip, direniş için teşkilatlanmalarına zaman kazandırmasını, zikretmek, sorgulamak şarttır düşüncesindeyim.

Balıkesir’imiz gerçekleştirdiği, kongreleriyle T.B.M.M. bünyesinde Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Erzurum ve Sivas kongrelerine dayandırarak oluşturacakları, teşkilatlandırmaların da öncülük yaptığını söylemenin de mümkün olacağı kanaatindeyim. Ne var ki Kurtuluş harbi açısından bu derece önemli görev ifa etmiş, önemli yer tutmuş Balıkesir’imiz Kurtuluş Harbi sonrasında yapılan değerlendirmelerle, hak etmiş olması gereken, şeref ve payeleri, mevkii işgal edememiş, elde edememiştir. Çünkü kendisinden daha az çaba ve başarı sahibi bazı güneydoğu illerimiz İstiklal Madalyası alma, imkanı ve Kurtuluş Harbi hazırlık devresindeki icraatlarını hatırlatacak lakap sahibi olurken, Balıkesir’imiz bu imkan ve haklardan faydalanamamıştır.

Nitekim Urfa, Şanlı lakabıyla, Maraş Kahraman lakabıyla, Antep Gazi lakabıyla adlandırılıp, İstiklal Madalyası sahibi yapılırken onlar gibi davranan, onlardan daha fazla gayret ve çabaya yönelip, Kurtuluş Harbinin genel oluşumuna daha fazla katkıda bulunan Balıkesir’imiz herhangi bir lakaptan ve İstiklal Madalyasından mahrum kalınmıştır. Bu nedenle Balıkesir’imizin Kurtuluş Harbindeki yaptığı görevin, Ülkemiz çapında tam manasıyla anlaşılıp değerlendirmediğini söylemenin yanlış olmayacağını düşünmek mümkündür.

Bu tür davranışı, İstiklal Harbini kazandıran yönetici kadro tarafından neden gerçekleştirildiğini tam manasıyla anlamakta mümkün değildir. Ancak bu davranışın izahını Balıkesir’imizin bünyesinde Anzavur isyanları ve Çerkez Ethem isyanının fazla taraftar bulmuş olmasında aramak şeklinde düşüncelerde söz konusu olabilmektedir. Bu düşünce sahiplerine göre Kurtuluş Harbinin ilk safhalarında Mustafa Kemal ve Kuvayi Milliye açısından önemli görevler ifa eden, Balıkesir Anzavur İsyanlarına ve Çerkez Ethem İsyanına verdiği nüfus katkılarıyla ilk yaptığı hizmetleri gölgelemiş bu yüzden Kurtuluş Harbi sonrasında ilk dönemdeki çaba ve gayretleri, bu nedenle değerlendirme dışı bırakılmıştır.

Şu da bir gerçektir ki, Balıkesir’imiz Yüzellikler Listesine denilen listeye en fazla isim vermiş, illerimizden birisidir. Belki de en başta gelenidir. Şunu da vurgulamak isterim ki Balıkesir’imiz İstiklal Madalyası konusunda ve lakap konusunda zaten vekilleri vasıtasıyla veya temsilcileri vasıtasıyla T.B.M.M.’nden olsun, Türkiye Hükümetlerinden olsun doğru dürüst bir istek ve talepte de bulunmamıştır. Bu arada şunu da vurgulamak isterim ki aynı umursamazlığı kendini Türkiye’ye ve Dünyaya tanıtan Bandırma Vapuru konusunda Bandırma’mızda göstermiştir. Bu sembolleşen gemi hakkında Bandırma’mızda hiçbir anıt hatırlatacak eser meydana getirilmemiştir.

Ne yazık ki sahiplerinden birinin yerleşim yeri olan Erdek ilçesi de Bandırma Vapuru konusunda aynı umursamazlığı göstermiştir. Şunu da belirtmek gerekir ki bazı vesikalarda sahibi olarak Erdek’te gösterilen şahsın soyu veya mirasçıları da Bandırma Vapuruyla ilgili sahibi olan dedeleriyle ilgili hiçbir açıklama ve beyanda bugüne kadar bulunmamışlardır. Balıkesir’imizin Kurtuluş Harbi sırasında Kuvayi Milliyeyi ortaya çıkaran oluşturan ilk kent olma ihtimali büyük olasılıktır.

Bu konu da bilgi veren Akbaş baskını ve Hamdi Bey isimli eserde Balıkesir’in Kuvayi Milliye ruhunu ortaya çıkaran ilk vilayet olduğu konusunda şu bilgiler mevcuttur:

Nasihat heyeti üyeleri, belediyeden çıkarıldılar. Halkla temas ettirilmeden Jandarma muhafazasında Havrana sevk edildiler.

Savaşa hazırlanıyorduk. Savaşa hazırlanıyorduk ama, silahımızda, cephanemiz de yoktu. Aslında vardı ama, biz onları kendi elimizle düşmana teslim etmiştik. Bütün silahlarımızı teslim ettikten sonra da döne döne silah aramaya çıkmıştık…

Şimdi, düşmana teslim ettiğimiz silahlarımız hiç değilse bir kısmını geri almanın yolları bulunmalıydı. Ya da henüz teslim edilmemiş olanlar varsa onlara el konulmalıydı.

Yoksa, ne ile savaşırdık.

Ezine’de, Bayramiç’te bir miktar silah bulunduğu söyleniyordu. Telgraf Müdürü Kazım Bey bu konuda birtakım temaslar yaptı.

Sonra, Ezine’ye bir Müfreze gönderildi.  Devam edecek…