Askeri Kaynaklardan Duraklama Devri Osmanlı Seferleri

Ordu daha Buldura gelmeden bunu anlamış ve Kırım süvarileri ile Rumeli, Anadolu beylerbeylerinin kuvvetleri orduyu muhafaza için Lugoş kalesi civarına sürülmüştü. Mustafa II. gece ordu büyüklerini toplayarak muharebenin nasıl yapılacağım sordu. Solda ve nehrin öte tarafında bulunan kaleye ehemmiyet verilmemesi, düşmanın seyyar kuvveti üzerine varılması fikri ileri sürüldü. Kırım hanı ordunun doğruca düşman üzerine yürümesi, Kırım süvarisinin kale arkasından Tamış nehrini geçip düşmanın gerisine düşmesi fikrinde bulundu. Mustafa II. bu fikri kabul etti. Gece şu şekilde muharebe tertibatı alındı.

1 — Öncü;

2 — Sağ kol [2]: Rumeli beylerbeyinin komutasındaki kuvvetler.

3 — Merkez: Daimî ordu.

Padişah; sipah, silâhtar, gedikli zuama, solaklar, peyklerle merkezin arkasında mutat yerinde bulunacak,
4 — Sağkanat: Anadolu beylerbeyi komutasındaki kuvvetlerle bütün vezir, paşa ve sancak beylerinin kuvvetleri ve Mısır askeri.

İlerleme şafakla beraber başlayacaktı. Öncü geniş nizamla ilerleyecekti. Merkez onu takip eyleyecek, kanatlar hareketlerini merkeze uyduracaklardı. Sağ kanat büyük kısmı ile Azmağın öte tarafından ilerleyecekti. Bütün şahi toplar sağ kanatta bulunacaktı. Kırım süvarileri Tamış suyunu ve Azmağı geçerek düşman arkasına düşecekler ve arkadan düşmana taarruz edeceklerdi.

(12 — safer: 21 — eylül çarşamba) sabahla beraber ilerleme başladı. İlk ateş Buldura varıldığının altıncı saatinde açıldı. Evvela öncü düşmanla muharebeye girişti. Yeniçeriler fasılasız denecek kadar çabuk bir zamanda öncüyü cepheden takviye ettiler. Bataklık tarafından ilerleyen sol kanat topların şiddetli ateşi himayesinde bataklıkları aşarak düşmana yaklaştı. Düşman bataklıkların uçlar ile su arasındaki kısma hendek kazmış, mevzi yapmış ve bunu arabalarla kuvvetlendirmişti. Sağ kanat yarlı bir araziden geçiyordu. Hiçbir zorluk taarruzu durduramadı. Bataklıklar açıldı, yarlar geçildi, hendekler, mevziler mani olamadı. Arabalar yerlerinden söküldü. Düşmanla göğüs göğüse gelindi. Kızgın, kanlı bir muharebe olmağa başladı.

Veterani kıymetli bir komutandı. Komutasında seçme 4000 piyade, 8000 süvari vardı. Bunlar hep zırhlı idiler. Kabarık bir yekun teşkil eden Sırp ve Macar gönüllüleri, hizmetçi ve işçiler de bu yekuna dahil değillerdi.

Muharebe başlamazdan önce Veterani askerine: “Düşman kalabalıktır. Fakat senelerden beri bozduğumuz, karşımızdan kaçan düşmandır. Bize taarruza cesaret edemez. Kaleyi sararsa biz de su tarafından arkasını alır, kırarız. Üzerimize gelirse mevzilerimiz sağlam, yanlarımız emin. Burada önce karşılar, sonra kırarız.” demişti.

Taarruzun pek şiddetli olarak başlayışı, hendeklerin, mevzilerin geçilişi, bataklıkların, Azmağın engel olamayışı düşmanı yıldırdı. Fakat boğuşmaktan başka kurtuluş çaresi yoktu. Bunun için dövüş çok şiddetli oluyordu. Kuvvetlerinin başında hücum eden Rumeli beylerbeyinin vurularak ölmesi, maiyetindeki Arnavutların bir kısmının yüz geri etmelerine sebep oldu. Bunlar suya doğru kaçıyorlardı. Veterani bu fırsatı kaçırmadı. İhtiyatlar ile bu cihete çok şiddetli bir mukabil taarruz yaptı. Bu taarruz Yeniçerilerin sağ kanadını da geriletti. Bu tarafta vaziyet çok buhranlı bir safhaya girmişti. Sadrazam kapısı halkı ve 500 sipahi ile düşmana taarruz eyledi. Padişah da maiyet ile bu cihete doğru ilerledi. Vezir Süleyman Paşa derhal Rumeli beylerbeyi sıfatıyla sol kanadın komutasını ele aldı. Mustafa II. ihtiyatlara mevzi aldırarak geri çekilenlerin vurulmasını emretti. Sadrazam, vezirler, beyler geri çekilenleri, bilhassa bunların bayraktarlarını kendi ellerde öldürdüler.

Bu tedbirler geri dönmüş yüzleri tekrar ileri çevirtti. Türk ordusu bütün bir kütle halinde yeniden taarruza geçti. Boğuşuş daha karılı oldu. Sol kanatta Diyarbakır beylerbeyi vezir Şahin Mehmet Paşa, sağ kanatta Üsküp beyi vuruldular. Fakat hiç bir tarafta yeniden bozgunluk görülmedi. İlk tertip mucibince Tamış suyunu geçerek düşmanın arkasını alacak olan Kırımlılar dağ tarafından dolaşıp, Azmağı da geçerek düşmanın ardında gözüktüler ve burasını yardılar.

Düşman için artık mukabele ve müdafaa ihtimali kalmamıştı. Her taraftan çevrilmiş bulunuyordu.

Bozgunluk çabuk oldu. Muharebeye başlandığının üçüncü saatinde her şey bitmişti. Kaybı 5000’di. Şebeş komutan General Anton ölmüştü. 500 kadar düşman süvarisi nehri yüzerek geçip kurtulmak istemiş, fakat o tarafta kalmış Kırımlılar tarafından yok edilmişlerdi. Esir düşen düşman 5000’di. 1000’den fazla kadın ve çocuk bu adede dahil değildi. 1,5 okkalık atar 12 şahi top, 10,000 kese altın ve hesapsız ganimet alınmıştı. Hülâsa düşmanın bütün ağırlığı ele geçirilmişti.Devam edecek…